مسیر نجات اقتصاد ایران از دروازه ریاض می گذرد!
در روزهای پایانی سال 2014 میلادی هر بشکه نفت خام، قیمت زیر 60 دلار را تجربه کرد. این قیمت اما در روزهای آغازین سال 2015 اندکی افزایش یافت. در واقع قیمت نفت در بازارهای جهانی به قیمت 34 سال پیش برگشته است.
به گزارش «تابناک»؛ درحالی که قیمت نفت به تدریج در حال رسیدن به ارقام نگران‌کننده برای کشورهای تولیدکننده است، علت این کاهش و سیاسی یا اقتصادی بودن آن به معمایی تبدیل شده است. با توجه به این که بیشتر کشورهای تولیدکننده نفت، بودجه سالانه خود را با پیش بینی و در نظر گرفتن رقم ثابتی از فروش نفت می بندند، کاهش قیمت ها، تحقق درآمد بودجه ای این کشورها را با چالش مواجه میکند.
معتقدان به دلایل اقتصادی بیان می دارند که کاهش سرعت رشد اقتصادی در اروپا و چین، در کنار پیشرفت ایالات متحده در استفاده از تکنولوژی‌های جدید در استخراج نفت شیل، و مهم‌تر از آن افزایش تولید نفت عربستان سعودی، عراق و لیبی را مهمترین علت‌های سقوط بهای نفت در بازارهای جهانی می‌دانند.
اما عده ای که تعداد آنها نیز کم نیست، معتقدند علت کاهش قیمت نفت سیاسی است و دو کشور عربستان و امریکا را داری بیشترین سهم در این تصمیم گیری سیاسی می دانند. این عده که به تئوری توطئه این کشورها معتقد هستند، بیان می کنند که عربستان و امریکا در یک توافق نانوشته تصمیم گرفته اند با حفظ وضعیت تولید و پایین آوردن قیمت نفت به کشورهای تولید کننده به خصوص ایران و روسیه فشار بیاورند تا بتوانند به اهداف خود در موضوع هسته ای برای تغییر مواضع ایران و تغییر در مواضع روسیه در اوکراین دست پیدا نمایند.
جالب این است که اعتقاد به توطئه عربستان در میان مسئولان کشورمان به یک امر حتمی تبدیل شده است و آنها نیز از ابراز این تحلیل هیچگونه هراسی ندارند. کافی است واکنش های اخیر بلندپایه ترین مسئولان دولتی تا مجلس را در چند روز اخیر پیرامون دلایل افزایش قیمت نفت بررسی تا مشخص شود به چه میزان به نقش عربستان در کاهش قیمت نفت تاکید می شود.
برای مثال در آخرین اظهار نظر محمد باقر نوبخت معاون رئيس‌جمهور و رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی در گفت و گو با العالم در مورد بحث توطئه آمریکا و عربستان برای کاهش قیمت نفت می گوید:«تصمیم برای جلوگیری از عدم افزایش قیمت نفت و یا تلاش برای کاهش آن یک امر اقتصادی نیست؛ بلکه انگیزه ها و اغراض سیاسی هم درآن وجود دارد.... ما خوشبین هستیم که برادران ما در کشور مسلمان عربستان با مسؤولان مسلمان کشور ایران برای نفع دو ملت تصمیمات سنجیده ای بگیرند.»
یا علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی در اختتامیه پنجمین دوره مسابقات بین المللی قرآن دانشجویان مسلمان در ارتباط با علل کاهش قیمت نفت می گوید:« برای برخی کشورها افتخاری است که نفت زیادی بفروشند و قیمت نفت را پائین بیاورند که سایر کشورهای اسلامی ضرر کنند، به خیالشان که به ایران خیلی ضرر زدند این‌ها اشتباه می کنند.»
اگرچه قطعاً یکی از دلایل کاهش قیمت نفت موضوع اهداف سیاسی برخی کشورها می باشد. اما نباید اعتقاد به توطئه سیاسی باعث شود که علل اقتصادی کاهش قیمت نفت را نادیده بگیریم و از سوی دیگر نقش یک کشور را به قدری در کاهش قیمت نفت افزایش دهیم که عربستان می تواند هرچه بخواهد در عرصه قیمت نفت انجام دهد.
سیاست پررنگ کردن نقش عربستان در کاهش قیمت نفت به قدری افزایش پیدا کرده است که حتی روزنامه الشرق الاوسط در یک مقاله می نویسد:« ما تمام سناریو ها را انتظار داشتیم غیر از اینکه مسیر نجات اقتصاد ایران از دروازه ریاض بگذرد».
در واقع چرا باید ما در تحلیل های سیاسی و اقتصادی به قدری اشتباه عمل نمائیم که عربستانی ها بدین گونه احساس قدرت نماید. این در حالی است که نگاهی به دلایل اقتصادی کاهش قیمت نفت نشان می دهد که تحلیل سیاسی بودن کاهش قیمت نفت ضعیف تر از دلایل اقتصادی است.
یکی از دلایل مهم کاهش قیمت نفت افزایش عرضه آن در بازار جهانی است. اما آیا به راستی فقط عربستان تن به کاهش عرضه نداده است. نگاهی به تولید کشورهای دیگر از جمله روسیه و عراق و حتی امریکا موضوع دیگری را مشخص می کند.
در اواخر ماه ژوئن 2014 دولت آمریکا برای نخستین‌بار پس از 40 سال مجوز صدور نفت به خارج را صادر کرد. دلیل این امر افزایش بی‌سابقه استخراج نفت در آمریکا با استفاده از فن‌آوری فراکینگ (استخراج نفت و گاز از درون سنگ‌های زیرزمینی) بود. این کشور در سال 2008 روزانه تنها چهارمیلیون و 700 هزار بشکه نفت تولید می‌کرد. این میزان در پایان ماه دسامبر سال 2014 به حدود 9 میلیون بشکه رسید.(در نمودار زیر میزان تولید امریکا را در سال های اخیر مشاهده می نمائید)
روسیه نیز در سال 2014 به رغم تحریم‌ها و بحران اقتصادی در این کشور رکورد استخراج نفت خود را پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق شکست. تولید نفت خام در این کشور در سال 2014 افزایشی 7/ 0 درصدی داشت. وزارت انرژی روسیه روز جمعه (12 دی / 2 ژانویه) اعلام کرد که تولید نفت خام در این کشور در سال 2014 به 10 میلیون بشکه در روز رسید.(در نمودار زیر میزان تولید روسیه را در سال های اخیر مشاهده می نمائید)
صادرات نفت عراق نیز اکنون بسیار بیشتر از سابق شده است. به گفته یکی از مقامات وزارت نفت عراق صادرات نفت این کشور در ماه دسامبر سال 2014 میلادی 9/ 2 میلیون بشکه در روز بوده است. خبرگزاری سومریه نیوز روز جمعه (12 دی / 2 ژانویه) گزارش داد که صادرات این میزان نفت از دهه 1980 تاکنون در عراق بی‌سابقه بوده است.(در نمودار زیر میزان تولید عراق را در سال های اخیر مشاهده می نمائید)
جالب اینجاست که نگاهی به میزان تولید نفت در عربستان نشان می دهد که این کشور در ماه های اخیر میزان تولید خود را پایین آورده است و به تقریباً 9/6 میلیون بشکه در روز رسانده است که شیب تولید نیز به سمت کاهش حرکت می کند. (در نمودار زیر میزان تولید عربستان را در سال های اخیر مشاهده می نمائید)
البته با توجه به وضعیت اقتصادی ایران و تحریم های بانکی و نفتی، کاهش قیمت نفت می تواند تاثیرات و مشکلات متعددی برای اقتصاد ایران به وجود آورد. اما با انداختن کاهش قیمت نفت به گردن دیگران و تلاش نکردن برای جایگزینی درآمدهای نفتی نه تنها کمکی به اقتصاد کشورمان نمی کند؛ بلکه باعث می شود که قدرت تاثیرگذاری کشورهایی همچون عربستان را بدون جهت بالا می بریم و آنها را در موضع بالاتری قرار می دهیم! (در نمودار زیر میزان تولید ایران را در سال های اخیر مشاهده می نمائید)
