ساعت «شمس العماره» از كار افتاد

ساعت بناي شمس العماره که چندي پيش تعمير و راه اندازي شد دوباره و به دليل عدم پرداخت حق الزحمه ماهانه 500هزار توماني بابت سرويس و نگهداري ساعت از سوي مسوولان کاخ گلستان از کار افتاد. اين ساعت که بر بلنداي برج مياني عمارت شمس العماره واقع است هديه ملکه ويکتوريا به ناصرالدين شاه قاجار بود. با اين حال براي بيش از 80سال ساعت تاريخي قرار گرفته بر پيشاني اين بنا از کار افتاده بود تا اينکه در سال 1389 و بنا بر پيشنهاد «محمد ساعتچي همداني» مرمتگر پيشکسوت ساعت در ايران، در پروسه اي طولاني که 18ماه به طول انجاميد اين ساعت تعمير شد و دوباره عقربه هايش شروع به چرخيدن کرد. با اين حال آنگونه که ساعتچي به «شرق» گفته 10روز است اين ساعت به دليل عدم پرداخت حق الزحمه مرمت و نگهداري دوباره از کار افتاده است.
    محمدساعتچي همداني در ادامه مي گويد: «ماجراي از کار افتادن ساعت تاريخي شمس العماره به خود سازمان ميراث فرهنگي و مسوولان کاخ گلستان مربوط است، روزي که قرار شد من اين ساعت را تعمير کنم به مسوولان گفتم که ساعت تاريخي مثل اين، به نگهداري و مراقبت دايم نياز دارد، به عنوان مثال چهارروز يک بار کوک و 15روز يک بار روغن کاري کامل، دوماه يک بار شستشو و هر شش ماه يک بار بازوبسته کردن کامل نياز دارد که فرآيندي به شدت طاقت فرساست، علاوه بر اين براي رسيدن به موتور اين ساعت بايد 120 پله را طي کرد تا به آن رسيد. به همين دليل هم من فردي را به صورت کامل آموزش دادم که اين کار را انجام دهد و قرار بود کاخ گلستان براي انجام دادن اين کار به صورت ماهانه به او حقوق دهد. با اين حال در مدت 10ماهي که از آغاز به کار اين ساعت مي گذرد اين فرد به صورت کامل کار خودش را انجام داد و ساعت هم دقيق کار مي کرد با اين همه تاکنون حتي يک ريال هم به او حق الزحمه داده نشد.» ساعتچي در ادامه گفت وگو با «شرق» مي افزايد: «من به مسوولان اين کاخ گفته ام ارزش اين ساعت بيشتر از چندميلياردتومان است اين به غير از ارزش تاريخي آن است که با هيچ چيزي قابل اندازه گيري نيست، اما حق الزحمه کسي که اين ساعت را سرويس مي کند در نهايت ماهي 500 تا 600هزارتومان است اما آنها به دليل ندادن اين حق الزحمه باعث شده اند اين ساعت تاريخي و با ارزش از کار بيفتد. جالب اينکه غيراز اين فرد هيچ کس ديگري در ايران نيست که بتواند کار سرويس اين ساعت يا ساعت هاي تاريخي مشابه آن را انجام دهد، من از دست اين مسوولان عصباني هستم آنها به من گفته اند نمي توانيم پول اين کار را بدهيم. به نظر من حيف است ساعتي با اين ميزان ارزش و اهميت که من براي ساخت و راه اندازي دوباره آن به همراه همين شاگردم حداقل 18ماه روي آن کار کرده ايم به دليل عجيب بي پولي دوباره از کار بيفتد.» البته آنگونه که ساعتچي به «شرق» گفت روز گذشته دوباره کار سرويس دهي به ساعت تاريخي شمس العماره با پادرمياني و خواهش او انجام شد اما فردي که اين کار را انجام مي دهد گفته است اگر حق الزحمه 10 ماه گذشته را ندهند دوباره از انجام اين کار سر باز خواهد زد.
    براي پيگيري نظر مسوولان اين کاخ در اين باره سراغ شماره تلفن هاي اين مجموعه مي رويم اما هيچ مسوولي در اين کاخ موزه، پاسخگو نيست و در نهايت تلاش هاي چندباره براي يافت پاسخ ما را به يکي از نيروهاي کاخ موزه گلستان مي رساند. او البته از کار افتادن ساعت را تاييد نمي کند و مي گويد همه چيز عادي است. با اين حال عقربه هاي اين ساعت 10 روزي است که خشکشان زده و از جا جم نمي خورند. خبري که سازنده اصلي ساعت هم آن را تاييد مي کند. ساعت شمس العماره يکي از جذابيت هاي تاريخي مجموعه کاخ موزه گلستان است، اين کاخ موزه چندي پيش و در تيرماه گذشته به عنوان شانزدهمين اثر تاريخي ايراني در فهرست يونسکو به ثبت رسيد و جهاني شد. اگرچه مسوولان دولت دهم جشن ثبت جهاني اين اثر را در آخرين روزهاي کاري خود برگزار کردند و بلندپايه ترين مقامات کشور از جمله رييس جمهور وقت محمود احمدي نژاد هم در اين جشن شرکت کردند اما آنطور که شواهد نشان مي دهد و بسياري از کارشناسان منتقد اين دولت هم مي گفتند سازمان ميراث فرهنگي در دولت هاي نهم و دهم بيشتر از هر چيز فقط به بالابردن آمارها توجه مي کردند و در قبال انجام وظايف اصلي خود براي محافظت از آثار تاريخي اهميت چنداني نمي دادند.
    ماجراي عدم پرداخت حق الزحمه سرويس کار ساعت تاريخي شمس العماره را نيز بايد از همين منظر نگاه کرد. چراکه مسوولان سازمان ميراث و کاخ موزه گلستان در دولت قبل که البته هنوز برخي از آنها در سمت هاي خود قرار دارند براي راه اندازي اين ساعت تبليغات گسترده اي انجام داده بودند. اما آنگونه که سازنده اين ساعت مي گويد خبري از پرداخت مبالغ لازم براي نگهداري اين ساعت نيست و به همين دليل اين اثر تاريخي دوباره از کار افتاده است. بلند ترين قسمت اين ساختمان - از کف - 35متر ارتفاع دارد و گفته مي شود آن روزها که تهران زير صداي گوشخراش اگزوز موتوسيکلت ها و ماشين ها و اتوبوس ها غرق نشده بود صداي ناقوس زنگ ساعتش از کيلومترها دورتر شنيده مي شد، اين صدا به قدري بلند بود که اهالي کاخ از دستش به تنگ آمده بودند. شايعه است به دليل همين صداي بلند و نبود استاد ساعت ساز در شهر به دستور پادشاه، عده اي مامور مي شوند که صداي ساعت را کم کنند اما نتيجه دستکاري شان مي شود از کار افتادن تنها ساعت عمومي پايتخت. در نهايت تلاش هاي استاد محمد ساعتچي همداني براي تعمير يادگاري ملکه بريتانيا به پادشاه قاجار نتيجه مي دهد و اين ساعت دوباره شروع به کار کردن مي کند. اگرچه اين بار صداي ناقوسش حتي در زير پاي بناي شمس العماره هم به سختي به گوش مي رسد اما هرچه بود عقربه هاي ساعت دقيق مي چرخيد.