پاستور هنوز در سر مرد محبوب پایداری‌ها

مصطفی صادقی: عجب حکایتی است؛ سعید جلیلی و‌ عزت الله ضرغامی همسایه هم شده اند؛ جایی در خیابان پاستور به فاصله چند پلاک.یکی ضرغامی اصولگرایان است که می‌گویند قرار است سیاست ورزی را با کاندیدا شدن در انتخابات 96 تجربه کند، او اما گویی چشمش به رییس جمهور سابق است تا شاید او را به عنوان‌ آلترناتیو خود به بدنه اش معرفی کند و به او بگوید کاندیدای ریاست جمهوری شود، دیگری اما جور دیگری به دنیای سیاست رسمی نگاه می کند. شاید ساده ترین تعبیر در مورد ‌او این باشد:«سعید جلیلی شبیه ترین فرد به خودش در سیاست ایران است؛ یک پدیده منحصر به فرد که هواداران اگر چه اندک اما پا به رکاب دارد، کسانی که او را ناجی دانسته و چشم به راه رییس جمهور شدنش نشسته اند و البته منتقدانی تند و تیز و پرشمار هم دارد که او را پدید آوردنده برخی سختی ها برای کشور می دانند» .

سعید جلیلی دوباره این روزها مهم شده؛ او در شور و مشورت است تا تصمیم با اهمیتی برای آینده سیاسی خودش و بخشی از جناح اصولگرا بگیرد. او گویا دوباره رویای ریاست جمهوری دارد درست مانند سال 1392. گویا به فکر یک اسباب‌کشی افتاده ؛ یک نقل مکان به چند پلاک آن طرف تر. ساختمانی که دفتر رییس جمهوری ایران است. شاید به همین دلیل هم هست که او مسافر قم شده؛ همین اخیرا و درست زمانی که بازار گعده های محرمانه داغ شده است.

دیپلماتی که می خواهد سیاستمدار باشد
چندان غیر منتظره وعجیب نبود شیفت او از عالم سیاست خارجی به دنیای سیاست داخلی . یک اتفاق معمولی و قابل حدس برای روزهایی که سعید جلیلی دیگر قرار نبود دبیر شورای عالی امنیت ملی باشد. وقتی به وزارت کشور رفت تا همزمان با هاشمی رفسنجانی در انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کند گفتند آمده است تا «صحنه انتخابات سال 84» را بازآفرینی کند . وقتی قرار شد که هاشمی در «صحنه» باقی نماند یک جانشینی ساده رخ داد ، روحانی به جای هاشمی نشست و جلیلی یک دو قطبی ساخت که البته ضلع مقابلش یک عضو دیگر هم داشت؛ دکتر علی اکبر ولایتی .

همه چیز هم در چند دقیقه و در همان مناظره معروف سال 92 اتفاق افتاد؛ آنهم درست زمانی که حرف های دکتر ولایتی تمام شده بود و نوبت برای طرح پرسش به سعید جلیلی رسید. شاید هیچ کس فکر نمی کرد که سعید جلیلی حتی برای علی اکبر ولایتی هم عریضه آماده کرده باشد . جلیلی برای اولین بار سطح مجادله در حوزه سیاست خارجی را بسیار بالا برد. او به سیاست های وزیر اسبق امور خارجه به شدت تاخت و تمام تلاشش را کرد تا به او و البته همه کسانی که آن مناظره را دنبال می کردند بگوید حاصل جمع دوران وزارت ولایتی آنچنان هم که می گویند مثبت نبوده است.

حرف هایش که تمام شد اما همه دیدند که دکتر ولایتی چگونه هنر دیپلماسی و مواجهه با رقیب را آموخته و می تواند «صحنه» را به سرعت تغییر دهد .

حالا نوبت سعید جلیلی بود که پاسخ های دکتر ولایتی را گوش کند . او بهت زده به دکتر ولایتی نگاه می کرد و می دید که چگونه همه چیز به یکباره خراب شد .آن هنگام که وزیر خارجه اسبق ایران به او گفت : «دیپلماسی این نیست که انسان برود مقابل کشورهای دیگر خطابه بخواند . دیپلماسی این نیست که ما در یک طرف بنشینیم و آنها در طرف مقابل بنشینند و ما حرف مشخصی را بزنیم بدون آن که اقدامات دیگری در خارج از آن انجام دهیم.» دکتر ولایتی حالا زمان مناسبی یافته بود که به همه بگوید سعید جلیلی چگونه فرصت تعامل با غرب و حل مساله هسته ای را بر باد داده است . آنجا که او شهادت سید عباس عراقچی را سند حرف هایش کرد و گفت : «در آخرین دوری که در آلماتی آقای دکتر جلیلی داشت، آنها پیشنهادهایی به ایران کردند که بر اساس آن می شد کارها را مقداری جلو ببریم و آن پیشنهاد این بود که طرف مقابل 5+1 گفت غنی سازی 20 درصد را متوقف کنید و در کارهای فردو هم مقداری کندی ایجاد شود.آنها اعلام کردند این سه تحریم را بر می داریم و ما در پاسخ گفتیم که این کار را می کنیم، شما کل تحریم ها را بردارید، که به شهادت معاون امور خارجه که در جلسه بوده است این مسائل را مطرح می کنم. وقتی طرف مقابل حاضر است چند قدم بردارد، باید ما هم انعطاف داشته باشیم و هنر دیپلماسی این است که از این فرصت ها استفاده کند و اصولگرایی به این معنی است که انعطاف پذیر هم باشد، نباید در داخل کشور طوری وانمود کنیم که اصولگرا هستیم و انعطاف ناپذیرنباشیم ، ما مصالح ملی را در دیپلماسی باید به طور بهتر تأمین کنیم ، باید از دیپلماسی به نفع مصالح ملی استفاده کنیم ، دیپلماسی فقط خشونت و سرسختی نشان دادن نیست.»

حالا دیگر با این جمله ولایتی که« اگر این روند موفق بود این مشکلات پیش نمی آمد و وضع به اینجا نمی رسید» سعید جلیلی در غیاب نامزد احمدی نژاد، صاحب و مسئول «شرایط موجود» شد و انتخابات را باخت.

تکلیف به جای نتیجه
روحانی سال آخر ریاست جمهوری اش را پشت سر می گذارد اما درب سیاست داخلی ایران همچنان بر پاشنه سیاست خارجی می‌چرخد و توافق هسته ای . منتقدان همه سعی اشان را کرده اند تا نقطه قوت دولت یعنی برجام به پاشنه آشیل اش تبدیل شود . این وسط برای برخی که فکر می کنند می توانند حسن روحانی را با چالش بر سر سیاست خارجی ، رییس جمهور یک دوره ای کنند سعید جلیلی یک گزینه آرمانی است؛ یک نامزد ایده آل برای جمعه آخر اردیبهشت 96 .

سعید جلیلی هر روز مسیر خانه را با همان پراید معروفش تا خایابان پاستور طی می کند تا در دفتر کارش حاضر شود؛ جایی که دوباره مانند چند ماه پیش خیلی شلوغ شده است. دایره مهمان ها اما افزایش یافته است . اگر تا دیروز منتقدان برجام و پارلمانتاریست های مخالف روحانی همنشین او بودند تا هم نظر شوند برای اعتراض و انتقاد به برجام حالا کسان دیگری هم آمده اند تا سعید جلیلی را آماده کنند برای حضور در یک رقابت بسیار سخت . می گویند کمیته ها و کارگروه هایی تشکیل شده که جوانب را می سنجند برای نامزدی آقای «دکتر».

حامیان می گویند این حضور «تکلیف» است و نگاهشان به «نتیجه» دوخته نشده ؛ منطق شان هم همان برهان سال 92 است :باید آمد تا جلوی خیلی از چیزها را گرفت ؛ ولو اینکه یک باخت دیگر تجربه شود .

مسافر قم چه سوغاتی با خود می آورد
«برخی از افرادی که کاندیدا شدند من به آنها ارادت دارم و آنها نور چشم من محسوب می شوند اما برای این کار مناسب نیستند ولی ‏بینی وبین الله شهادت می دهم که روی زمین و زیر این آسمان کسی اصلح از آقای لنکرانی نمی شناسم.» وقتی این اظهارات آیت الله مصباح در سال 92 منتشر شد خیلی ها تفسیر کردند که منظور از «برخی افراد» سعید جلیلی بوده و آیت الله در واقع با این سخنان حرف آخرش را زده تا کسانی که در میان پایداری ها همچنان می گفتند جلیلی بهتر از لنکرانی است به اعتراضشان پایان دهند. اما وقتی مسجل شد که لنکرانی نمی تواند نامزد انتخابات باشد و نامه انصرافش هم منتشر شد ؛ آیت الله دیگر راهی نداشت که جز اینکه جانب حامیان جلیلی در پایداری را گرفته و بگوید «بعد از انصراف آقای لنکرانی تشخیص دادیم اصلح آقای جلیلی است.» حالا از آن روز سه سال گذشته و باز گویا تجدید دیداری صورت گرفته. آنگونه که برخی چهره ها خبر داده اند سعید جلیلی مسافر قم بوده و رایزنی های مهمی انجام داده است. محتوای این دیدارها همچنان محرمانه مانده و هنوز معلوم نیست جلیلی از قم سوغات حمایت را به همراه آورده یا اینکه نیاز به سفرهای دیگری هم وجود دارد .

جلیلی آهسته قالیباف را نقد می کند
وقتی فرض را بر این می گیریم که نامزدی جلیلی جدی شده حتما در سطح نخست تحلیل به این می رسیم که باز جدال بر سر برجام خواهد بود و یک دو گانه هسته ای در پیش است اما وقتی حرف های این روزها را رصد می کنیم و آن را با رفتارشناسی سعید جلیلی از خرداد 92 تا امروز تطبیق می دهیم آنوقت به یک نتیجه دیگر می رسیم. همان گزاره ابتدای این مطلب« سعید جلیلی شبیه ترین فرد به خودش در سیاست ایران است » او در میدان رقابتی که در سال 92 برای خود ترسیم کرده بود تنها حسن روحانی را رقیب نمی دانست. جلیلی دایره رقبایش را به گستردگی همه افراد حاضر در رقابت می دانست . این چنین هم بود که او تا آن حد به علی اکبر ولایتی تاخت. حالا اگر تیزبینانه او را در این روزها رصد کنیم می توانیم نشانه هایی تازه برای استنباط ها و تحلیل های دقیق تر بیابیم.

واقعیت شاید این باشد که سعید جلیلی برای انتخابات 96 فقط حسن روحانی را رقیب خود نمی داند ؛ این را می توان از کانال تلگرامی منسوب به او استنباط کرد . او نیز مانند برخی حامیانش در رسانه های دیگر به ماجرای واگذاری املاک شهرداری تهران البته به صورت کاملا غیر مستقیم خرده گرفته و این جملاتش را چند بار تکرار کرده است :« فساد جناح چپ و راست نمی شناسد/ هر جناحی اول باید "آلوده دامن ها" را از اطراف خود پاکسازی کند! / برخورد مقطعی و جناحی با فساد خودش یک فساد خسارت بار است. » گویا این بار محمد باقر قالیباف به جای دکتر ولایتی نشسته و از همین حالا رقابت آغاز شده؛ رقابت با فرمانده سال های دور؛ دورانی که سعید جلیلی دیده بان لشکر نصر خراسان بود و محمد باقر قالیباف فرمانده همان لشکر.

روزهای سخت آقا سعید
بخشی از اصولگرایان که حاضر به حمایت از حسن روحانی نیستند و دلمشغول انتخاب نامزد شده اند گزینه های متعددی دارند که بنا بر برخی اخبار تعدادشان به 30 نفر هم رسیده است . درست در میانه همین اخبار است که نشانه ها از نزدیک بودن تصمیم آقای «دکتر» حکایت دارد. اخذ تصمیم نهایی آنهم در شرایطی که اوضاع برای سعید جلیلی چندان هم ساده نیست . برخی اصولگرایان هنوز ته دلشان از سعید جلیلی دلخورند و او را بازی خراب کن انتخابات 92 لقب داده اند . می گویند اگر او نبود «صحنه» تغییر نمی کرد و قبای احمدی نژاد به تن حسن روحانی نمی نشست . می گویند «اردیبهشت » زمان مناسبی برای مجادله بر سر برجام نیست . آنها می گویند در چنین میدانی از رقابت نتیجه جز آنچه در انتخابات اسفند حاصل شد نخواهد بود. آنها به جای چالش در برجام به راه هایی دیگری برای رقابت فکر می کنند . راه هایی که با راه سعید جلیلی چندان همسو و همجنس نیست . جلیلی اما آرام آرام به سمت نامزدی در انتخابات پیش می رود؛ او رقبایی با دامنه وسیع از اصولگرایان تا حامیان روحانی دارد ؛ معلوم نیست که این بار نیز «بازی خراب کن اصولگرایان» خواهد بود یا پدیده  مغلوب اردیبهشت  یا....