از نرمش درباره دگراندیشان تا دید متفاوت درباره جامعه

سرویس سیاسی خرداد، پژمان پارسی پور: شبیه اکثریت روحانیون زمانه خود نبود. سیگار می کشید و ابایی از علنی کشیدنش نداشت، اهل مطالعه دروس غیر حوزوی و غیر فقهی نیز بود و با اعضای تمام گروه ها و احزاب اشنایی و مراوده داشت و با رعایت احترام با آنان برخورد می کرد. سخن از آیت الله سید محمود طالقانی است. او که محبوب دل همگان بود. سابقه مبارزاتی اولین امام جمعه تهران به دوران رضا شاه باز می گشت. او  پس از آن زمان از طرفداران مصدق و عضو جبهه ملی و جزو هیئت موسس و عضو شورای مرکزی جبهه ملی دوم دوم بود. در سال 1340 خورشیدی به همراه مرحوم مهندس بازرگان نهضت آزادی را تاسیس کرد و تا آخر عمر عضو آن حزب باقی ماند. مرحوم طالقانی در سال های انتهایی زندگی اش به حدی محبوبیت پیدا می کند که از او تحت عنوان "پدر" نیز یاد می شود. زمانی که رییس شورای انقلاب شد افکار منحصر بفردش و رویکرد بازی که در قبال فعالان سیاسی داشت برخی را عصبانی کرده بود. 

به گزارش خرداد، یکی از خصوصیات بارز ایت الله طالقانی نرمش با دگراندیشان بود. دیدار او با مارکسیست ها خشم کسانی که دید بسته ای داشتند را برانگیخته بود. او اما قصد داشت با دیدارهای هدفمند زمینه را برای جذب این افراد به سوی اسلام فراهم کند. او جوانان دین گریز را جاهلان قاصر می شمرد که بر اثر ناآشنایی با علمای دین به بیراهه رفته و از زیباییهای اسلام دور مانده اند. از این روی به فضلای حوزه گوشزد می کرد: سرشت جوانان پاک است آنان از روی عمد به دین پشت نکرده اند بلکه چون اسلام زلال و بی آلایش را فهم نکرده اند جلوه های بی ریشه مکتبهای الحادی آنان را فریفته است. او می گفت:" من اکثر مردمی که موضع ضدّ اسلامی دارند مقصّر نمی دانم قاصر می دانم. اینها به اسلام صحیح و متن اسلام و سرچشمه اسلام برنخورده اند". 

آیت الله طالقانی از پذیرش ملاقات اعضای حزب توده وچریک های فدایی خلق ابایی نداشت. او با این دیدارها تلاش می کرد تا با نشان دادن زیبایی های اسلام این افراد را به دین بازگرداند. با این حال، ایت الله طالقانی زمانی که مشاهده کرد که حزب دموکرات کردستان پیمان شکنی کرده و به آلت دست بیگانگان تبدیل شده و خواستار تجزیه طلبی است با قاطعیت گفت:" امروز هم همان چهره ها هستند به اسم دمکرات… چقدر ما سعی کردیم کوشیدیم با مذاکره با مهربانی و دور هم نشستن مسائل را حل کنیم. چه این جوجه کمونیستهای داخل خودمان چه آنها, یک مشت جوان احساساتی سی ساله خیال می کنند قیم همه مردم اند. قیم همه زنهای ما هستند زنهای ما احتیاج به قیم ندارند… کارگر حق شان به تو چه تو که دستت پینه نزده نشستی فقط شعار می دهی. جوانهای مسلمان ما هستند که در این آفتاب و با این زبان روزه, در میان این مزارع دارند کار می کنند, آن جانشستن فقط شعار دادن… من خودم را برای دفاع از اینها فدیه می کردم, حتی در مقابل بعضی تنگ نظرها اندک بینها من را متهم می کردند. حتی خود رهبر به من فرمود: شما چرا مسامحه می کنید درباره اینها. گفتم: آقا اینها شاید به نصیحت به موعظه تغییر اوضاع تغییر شرایط جذب بشوند به عامه مردم. و دیگر حوصله همه را سرآوردند. این رهبری که سراپا دلسوزی نسبت به مستضعفین و محرومین است ببینید چطور او را به خشم آوردند". 

علاوه بر رویکرد باز ایت الله طالقانی در قبال دگراندیشان او درباره مسائل اجتماعی از جمله حجاب نیز موضع بازی داشت. برای مثال، ایت الله طالقانی در اسفندماه سال 1357 گفته بود:" حتی برای زن‌های مسلمان هم در حجاب اجباری نیست، چه برسد به اقلیت‌های مذهبی. ما نمی‌گوییم زن‌ها به ادارات نروند و هیچ‌کس هم نمی‌گوید... زنان عضو فعال اجتماع ما هستند... اسلام و قرآن و مراجع دین می‌خواهند شخصیت زن حفظ شود. هیچ اجباری هم در کار نیست. مگر در دهات ما از صدر اسلام تاکنون زنان ما چگونه زندگی می‌کردند؟ مگر چادر می‌پوشیدند؟ کی در این راهپیمایی‌ها زنان ما را مجبور کرده که با حجاب یا بی‌حجاب بیایند؟ این‌ها خودشان احساس مسوولیت کردند اما حالا اینکه روسری سر کنند یا نکنند باز هم هیچ‌کس در آن اجباری نکرده است". 

خانم اعظم طالقانی نیز در مصاحبه ای با تاریخ نیز این موضوع را مورد تاکید قرار داده بود. او در این گفت و گو که در شهریور سال 1390با روزنامه شرق انجام شده بود در پاسخ به این پرسش که ایت الله طالقانی در مورد حجاب زنان چگونه می اندیشیدند می گوید:" پدر مشوق حضور زنان در جامعه بود اما داشتن حضوری امن و مثمر ثمر بر رعایت کردن حداقل‌های عرفی تاکید می‌کرد. پدرم یکی از هواداران سرسخت خانم ایندیرا گاندی بود و از او به عنوان یک زن موفق که با حفظ سنت‌های جامعه‌اش توانسته بود شرایط بهتری را برای مشارکت اجتماعی بیابد، نام می‌برد. پدر همواره به زنان توصیه می‌کرد پوششی را برگزینید که نشان دهد برای جلوه‌گری به خیابان نیامده‌اید. او بر حجاب به عنوان یک سنت که حافظ هویت زنان است، تاکید می‌کرد... پدر قویا با اجباری شدن حجاب و توهین به زنان با این وسیله مخالف بود".