بگو دوستت كيست تا بگويم كيستي

وقتي در مورد دوست و روابط دوستانه صحبت مي شود، بعضي افراد مي گويند هيچ رابطه اي جاي روابط خانوادگي را نمي گيرد و هيچ کس نمي تواند مانند اعضاي خانواده، همراه و همصحبت انسان باشد. آنها با همين طرز تفکر پيش مي روند و خودشان را از نعمت همراهي با دوستاني همدل و دلسوز محروم مي کنند. در صورتي که براساس نظر روان شناسان، روابط دوستانه هيچ وقت جاي روابط خانوادگي را نمي گيرد و پس از آن مطرح مي شود، اما همچنان مهم است و بايد وجود داشته باشد.
    دکتر اسماء عاقبتي، روان شناس باليني و متخصص در زمينه کودک و نوجوان در گفت وگو با «جام جم» دوستي را چنين تعريف مي کند و مي گويد: دوستي به معناي برقراري ارتباطي نزديک و صميمي ميان دو يا چند نفر است که مهم ترين ويژگي آن نيز وفاداري و همفکري افراد است.
    البته همان طور که گفته شد، روابط دوستانه هيچ وقت قرار نيست جاي روابط خانوادگي را بگيرد و به گفته اين روان شناس، اولين و مهم ترين ارتباط انسان در محيط خانواده و در تعامل با اعضاي خانواده اش برقرار مي شود و پس از آن، دوستان فرد هستند که نقش مهمي در زندگي اجتماعي او ايفا مي کنند.
   
    فرصت هايي که نبايد از دست برود
    بسياري از پدر و مادرها به دوستي هاي دوران پيش دبستاني و دبستان اهميتي نمي دهند و مي گويند اين دوستي ها پايدار نيست. براي همين هم مشکلي ايجاد نخواهد کرد و دردسرساز نخواهد شد. گروهي ديگر اما به طور کلي دوستي هاي دوران تحصيل را ناپايدار مي دانند و اعتقادي به نقش مهم اين روابط در زندگي اجتماعي انسان ندارند.
    اما آيا واقعا دوستي هاي دوران دبستان و دبيرستان بي اهميت است و نبايد به طور جدي در مورد آنها فکر شود؟ اگر چنين است پس چرا خيلي افراد سال ها بعد از تمام شدن درس و مدرسه باز هم سراغ دوستان قديمي را مي گيرند و مي خواهند آنها را پيدا کنند؟
    دکتر عاقبتي در اين باره يادآور مي شود: مهد هاي کودک و مدرسه ها نه تنها موقعيت خوبي براي آموزش کودکان است که حتي مي تواند فضايي ايده آل براي دوست يابي و تقويت ارتباطات اجتماعي بچه ها نيز باشد.
    آن طور که تحقيقات و مطالعات نشان مي دهد، بچه ها بعد از خانواده بيشترين وقت خود را همراه با دوستان شان سپري مي کنند و بي شک از آنها تاثير مي گيرند و تاثيراتي هم بر آنها مي گذارند. اين استاديار دانشگاه ضمن بيان اين مطلب خاطرنشان مي کند: دوستي هاي کودک و روابط دوستانه اي که آنها با هم دارند، مي تواند با کاهش استرس ها و فراهم کردن فرصتي براي صحبت درباره مشکلات و مسائلي که با آن روبه رو هستند، موجب بهبود سلامت روان کودکان شود. بنابراين نبايد اين دوستي ها را بي اهميت دانست و نسبت به روابط دوستانه و دوستان کودک بي توجهي کرد.
   
    شما کجاي اين رابطه هستيد؟
    همه پدر و مادرها نگران فرزندان شان هستند و همين حس نگراني باعث مي شود گاهي بيش از آنچه نياز است در کارهاي مربوط به آنها مداخله کنند. انتخاب دوستان و رفت و آمد با آنها هم يکي از موضوعاتي است که بسياري از والدين را نگران و فکرشان را مشغول مي کند.
    خانم حميدي که سال هاست چنين دغدغه اي دارد و دائم نگران فرزندانش است، مي گويد: بارها تصميم گرفته ام کاري به بچه ها نداشته باشم تا با هر کس مي خواهند دوست شوند، اما بي توجهي هم نمي تواند شيوه خوبي باشد و مي دانم نتيجه مطلوبي ندارد. احساس مي کنم ميان اين دو انتخاب گير افتاده ام و نمي توانم بهترين را پيدا کنم. اگر خيلي پرس وجو کنم و از دوستان شان بپرسم، خوششان نمي آيد و اين نگراني را به حساب دخالت مي گذارند، اگر هم اصلاکاري به آنها نداشته باشم، خودم نگرانم و نمي توانم براحتي زندگي کنم؛ چراکه ممکن است خطرات و مشکلاتي آنها را تهديد کند.
    البته اين مشکل فقط مخصوص خانم حميدي نيست و خيلي هاي ديگر هم با اين شرايط روبه رو هستند. بخصوص کساني که فرزندان بزرگ تري دارند و تصور مي کنند در اين سن و سال، بچه ها خودشان مي توانند تصميم درستي بگيرند. اما آن طور که دکتر عاقبتي مي گويد والدين بايد در اين مورد به فرزندان شان کمک کنند و آنها را تنها نگذارند. به عبارت ديگر، حتي در مورد بچه هايي که دوره راهنمايي يا دبيرستان را مي گذرانند نيز لازم است والدين بر روابط دوستانه و نوع دوستي هاي شان نظارت و توجه کافي داشته باشند.
    وي مي افزايد: بچه هايي که سن کمتري دارند، معمولادر اين مورد تجربه کافي نداشته و به همين دليل ممکن است مرتکب اشتباهات متعددي شوند. بنابراين، اين شيوه که والدين منتظر بمانند و فقط شاهد ايجاد مشکلات يا تاثيرات منفي دوستان بر کودک باشند، به هيچ عنوان کار عاقلانه و صحيحي نيست.
    اين روان شناس به والدين توصيه مي کند، زماني که بچه ها وارد اجتماع مي شوند و در جمع دوستان هم سن و سال قرار مي گيرند مانند بازگشايي مدارس يا حضور در مهدکودک با شيوه اي خاص به آنها کمک کنند تا بهترين فرد را براي دوستي انتخاب کرده و رابطه خوبي با او برقرار کند.
    يکي از بهترين شيوه هاي آموزش دوست يابي مانند ديگر مسائل تربيتي الگوسازي است. به اين معنا که والدين هم بايد روابط دوستانه موفقي با ديگران برقرار کنند. آن طور که اين استاديار دانشگاه مي گويد: افرادي که منزوي هستند و ارتباطات اجتماعي خوبي ندارند، نمي توانند الگوي خوبي براي فرزندان شان باشند. در حقيقت، کساني که با دوستان شان رابطه خوبي برقرار نمي کنند، به آنها دروغ مي گويند، تنهايي را ترجيح مي دهند يا رفتاري سرد و خشک با دوستان دارند، اين نکات را به طور غيرمستقيم به فرزندشان هم مي آموزند. بنابراين از اين کودک نمي توان انتظار داشت در روابط دوستانه موفق عمل کند. در مقابل، افرادي که اهل معاشرت هستند و دوستان زيادي دارند، به فرزندشان هم مي آموزند روابط دوستانه چقدر مهم است و چطور بايد ايجاد و حفظ شود.
   
    دوستي هم آموختني است
    قرار نيست فقط نکات علمي و مفاهيم درسي را به کودکان بياموزيم. مهارت هاي اجتماعي هم يکي از مهم ترين موضوعاتي است که بايد به بچه ها آموزش داده شود تا بتوانند زندگي موفقي داشته باشند. برخي از افراد از نظر علمي به مدارج بالايي دست يافته اند، اما به دليل ناآشنايي با مهارت هاي ارتباطي و اجتماعي نمي توانند در زندگي آن طور که بايد پيشرفت کنند و به موفقيت هاي بيشتري دست يابند. شايد شما هم کساني را ديده باشيد که هيچ دوست و ياوري ندارند و خودشان را هم مقصر اين وضع نمي دانند. آنها خيلي راحت و ساده فقط مي گويند «نمي دانيم چطور بايد با ديگران ارتباط برقرار کرد!»
    در صورتي که داشتن روابط اجتماعي موفق و مناسب نه تنها مي تواند به فرد کمک کند که حتي براي ادامه زندگي در جامعه ضروري هم است و آن طور که کارشناسان مي گويند بدون وجود چنين روابطي، بخشي از استعدادها و توانايي هاي فرد نيز شکوفا نخواهد شد.
    دکتر عاقبتي در اين باره مي گويد: بسياري از بچه ها و بخصوص آنها که سن کمتري دارند، ممکن است ندانند چطور بايد با ديگران رابطه دوستانه برقرار کرد. بنابراين والدين بايد اين نکته را به بچه ها بياموزند و برايشان توضيح دهند چطور مي توان با ديگران دوست شد و رابطه اي موفق با آنها داشت.
    تقويت ارتباطات اجتماعي و کمک گرفتن از آن يکي از شيوه هاي مهمي است که به گفته اين روان شناس مي تواند در اين زمينه به شما کمک کند. بنابراين از همان سنين کودکي بايد مهارت هاي برقراري ارتباط اجتماعي را به فرزندان بياموزيد و اين کار را با آنها تمرين کنيد. به عنوان نمونه، انجام دادن کارهاي مشترک يکي از بهترين روش ها براي تقويت مهارت هاي اجتماعي است.
    وي مي افزايد: خوب است فقط به آموزش تئوري اين نکات اکتفا نکنيد و در يک بازي عملي اين روش ها را با فرزندتان تمرين کنيد. همچنين اگر کودک خيلي در دوست يابي مشکل دارد و خودش نمي تواند به تنهايي از عهده اين کار بربيايد، بايد به او در مراحل اوليه کمک کنيد. در اين شرايط هم اگر با والدين کودکي که فکر مي کنيد مناسب دوستي با فرزند شماست، بيشتر آشنا شويد و حتي آنها را به خانه تان دعوت کنيد به کودک کمک بزرگي کرده ايد.
   
    سازگاري با محيط به کمک مهارت هاي اجتماعي
    شايد بچه ها خيلي راحت نتوانند خودشان را با محيطي که در آن قرار مي گيرند، هماهنگ کنند و اين ناسازگاري و نبود هماهنگي هم مسلما نتايج خوبي براي آنها نخواهد داشت. حضور در مدرسه و قرار گرفتن در اجتماع جديد يکي از همين موارد است که مي تواند براي بسياري از بچه ها و پس از آن خانواده هاي شان نگران کننده باشد. پدر و مادرهايي که تصور مي کنند آموزش مهارت هاي اجتماعي ضرورتي ندارد و آنهايي که هيچ وقت به اين موضوع اهميت نداده اند، در اين مواقع با مشکلات بيشتري مواجه خواهند شد.
    اينها همه در حالي است که متخصصان مي گويند آموزش سلام کردن و شروع يک گفت وگوي ساده و دوستانه مي تواند از سنين خردسالي آغاز شود و در بزرگسالي هم به فرزند شما کمک کند. در واقع، انسان هايي که روابط اجتماعي بيشتر و موفق تري با ديگران دارند، معمولابه موقعيت هاي بهتري هم دست مي يابند و استعدادهاي شان نيز بيشتر نمايان مي شود. شايد به همين دليل است که هيچ وقت فردي در تنهايي و انزوا نمي تواند به موفقيت هاي چشمگير دست يابد. بنابراين خوب است از همان سنين کودکي بچه ها را در محيط هاي اجتماعي قرار داده و برقراري ارتباط و حفظ آن را به کودکان بياموزيم.
   
    کودکاني که هميشه تنها مي مانند
    يکي از دغدغه هاي والدين و بخصوص والدين بچه هايي که تازه به مدرسه يا مهدکودک رفته اند، تنها ماندن فرزندشان است. بسياري از بچه ها نمي توانند با کسي دوست شوند يا اين رابطه را ادامه دهند. براي همين هم والدين نگران مي شوند و به فکر پيدا کردن مشکل و برطرف کردن آن مي افتند.
    بچه هايي که نمي توانند رابطه دوستانه جديدي را شروع کنند بايد بيشتر و بهتر با مهارت هاي اجتماعي آشنا شوند. بنابراين در اين شرايط خوب است بيشتر با فرزندتان درباره اين مهارت ها صحبت کرده و در عمل هم به او نشان دهيد و با هم تمرين کنيد.
    خيلي ها هم دوست پيدا مي کنند، ولي بعد از مدت کوتاهي روابط شان به هم مي خورد و دوباره تنها مي شوند. در اين شرايط هم پدر و مادر ممکن است تصور کنند فرزندشان مشکلي دارد و به شيوه طبيعي نمي تواند در جمع حاضر شود. در حالي که به گفته اين روان شناسان، دوستي هاي دوران کودکي معمولاهمين طور است؛ يعني بچه ها دائم با هم قهر مي کنند و خيلي زود هم دوباره همه چيز را فراموش کرده و با هم آشتي مي کنند. با اين حال، در صورتي که معلم ها و مسئولان مدرسه متوجه تنهايي و انزواي هميشگي کودک شوند و به پدر و مادرش اطلاع دهند که او بچه اي منزوي و گوشه گير است، شايد بد نباشد با يک متخصص مشورت کنند تا هرچه زودتر اين مشکل برطرف شود.