لزوم یارگیری های جدی در دو قطبی تازه خاورمیانه

سرویس بین الملل خرداد/ عبدالرضا کنی:  در طی چند دهه گذشته همواره یک دو قطبی اتمسفر سیاسی و ژئوپلتیکی خاورمیانه را تحت الشعاع خود داشته است؛ دو قطبی که یک طرف آن ایران شیعی و شرکای منطقه ای آن بوده اند و سوی دیگرش عربستان سعودی و کشورهای سنی مذهب همراه عربستان.

به گزارش خرداد؛ البته این تقسم بندی با انگاره های مذهبی گزاره مطلوب و بهانه عربستانی ها برای شکل دهی اتحاد علیه ایران در منطقه بوده است اما تحولات اخیر در جبهه متحد عربستان خلل های جدی ایجاد کرده و اختلاف های ریشه ای گذشته را پر رنگ تر کرده و مسئله را فراتر از گزاره های مذهبی و دو قطبی های معطوف به آن به مجادلات جدی ژئوپلتیکی کشانده و در حال شکل دهی به یک دو قطبی تازه در خاورمیانه است.

ترکیه به خصوص در طی یک دهه گذشته با قدرت یابی حزب عدالت و توسعه به دنبال نقش آفرینی جدی تر در تحولات منطقه ای بوده و از آنجا که اردوغان و حزب متبوعش قرابت فکری و نظری با اخوان المسلمین دارند، روابط مصر و ترکیه پس از کودتا علیه دولت محمد مرسی به عنوان دو بازوی اصلی ائتلاف سعودی همواره طی چند سال گذشته تیره و تار بوده است اما تحولات اخیر در روابط با قطر و چالش های بوجود آمده میان قطر و عربستان آن اختلافات را که در سایه نقش آفرینی عربستان میان این دو بازوی ائتلاف کم رنگ شده بود؛ دوباره روی میز آورده به خصوص که قطری ها خود از حامیان جدی اخوان المسلمین هستند و اکنون ترکیه این زمینه و فرصت را یافته که با همراهی قطر در مقابل ائتلاف سنتی ایستاده و خود یک بازیگر جدی منطقه ای باشد و بدین واسطه با مصری ها نیز تسویه حساب کند.

نکته بسیار مهم دیگر را می توان در تحرکات تازه در اقلیم کردستان جست و جو کرد؛ کردها به دنبال استقلال رفته و گفته اند که به زودی رفراندوم خود مختاری را برگزار می کنند و این چیزی نیست که برای ترکیه قابل پذیرش باشد به خصوص آنکه ائتلاف آمریکایی از کردهای سوریه حمایت تمام عیاری به عمل می آورد و اسرائیلی ها نیز در این پازل علاقه مند به تشکیل کشور مستقل کرد و ایجاد غده سرطانی در قلب عراق با ایجاد فشار بر ایران و ترکیه هستند.

حال اردوغان که در جریان کودتای نافرجام ترکیه نیز با بی وفایی طرف عربستانی روبرو شده و همین چند روز پیش نیز بابت این موضوع کنایه ای به عربستان زد و از طرف دیگر دیگر چندان امیدی هم به حضور در اتحادیه اروپا ندارد و ناتو نیز از آن کارکردهای سنتی و همیشگی اش برای ترکیه به دور شده است و خطر ایجاد کشور مستقل کرد هم به عنوان یک چالش امنیتی بزرگ پیش روی اوست.

شاید بیش از هر زمان دیگری به دنبال ایجاد دو قطبی های تازه و یا شاید نزدیک شدن به قطب ایرانی باشد که اکنون روسیه را به عنوان یک بازیگر مهم در کنار خود دارد.

بدون شک ترکیه بدون حمایت و همراهی ایران نخواهد توانست در عراق و اقلیم کردستان و نیز در قطر نقش جدی بازی کند و اگر قرار باشد در برابر عربستان آرایش بگیرد و مصر را مهار کرده و به حاشیه براند، ایران کلید طلایی او برای بازی در این عرصه است و از آنجا که ترامپ نیز به شکل مطلق در اردوی عربستان بازی می کند، اردوغان برای حفظ قطر ثروتمند و همسو با ایدئولوژی خود، شاید پوتین و روسیه را بهترین بدیل برای توازن قوا ببیند.

 هر چه هست در حالیکه تنها نزدیک به یکماه پیش به نظر می رسید ائتلاف سعودی به اوج و نقطه غایی خود در قطب بندی علیه ایران رسیده؛ اکنون این نکته کتمان نشدنی است که این ائتلاف به مرحله اضمحلال رهنمون شده و منطقه آماده سوگیری های جدید و شکل دهی به قطب بندی های تازه است و یک نکته دیگر هم کتمان شدنی نیست و آن اینکه دایره منازعات هر روز جدی تر شده و به نظر می رسید که اعلام استقلال اقلیم کردستان در کنار بحران قطر سطح منازعات را به مرحله تندتری بکشاند و اینجاست که کشورها نمیخواهند متحدان قدرتمند را در کنار خود نداشته باشند و باید دید فضا در روزهای آتی چه سمت و سویی خواهد گرفت.