آیت الله مصباح یزدی: حرکت جبری تاریخ قابل قبول نیست/ نباید با دشمن بنشنیم و مذاکره و بده و بستان کنیم

او ادامه داد: صاحب نظران در مورد این نوسانات و این مسائل دیدگاه های مختلف دارند، بعضی‌ها  خود را راحت کرده اند و گفته اند حرکات انسانی قابل پیش بینی نیست و قانونی ندارد، پدیده‌ها اتفاقی هستند. این موضوع درست نیست زیرا در این دنیا معلول بی علت نداریم و هیچ پدیده ای نیست که علتی نداشته باشد.

رییس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) خاطر نشان کرد: عده‌ای هم گفته‌اند تاریخ قانون خاص خود را دارد .پدیده‌های تاریخی، انسانی، اجتماعی قوانینی دارند که ما با آنها آشنا نیستیم، باید تفکر کرده و آنها را کشف کنیم که البته کم و بیش کشف هم شده اند.  

مصباح یزدی تصریح کرد: کسانی هم معتقد هستند که جامعه و تاریخ حالات خاصی از زندگی انسان هاست و قوانینی دارد که از روانشناسی انسان‌ها سر چشمه می‌گیرد. اگر بخواهیم حوادث تاریخی را تفسیر علمی کنیم باید ریشه آنها  را در افراد و جامعه پیدا کرد. شاید این نظر با نظر اسلام سازگارتر باشد. اگر این موضوع را مطالعه کنیم سوال ایجاد خواهد شد نوساناتی که در یک قرن اخیر و مخصوصا از دوران انقلاب اسلامی رخ داده است  چه علت هایی دارند چرا نمی توان حرکت یکنواختی را برای آن ترسیم کرد.

او افزود: روابط انسان پیچیده است. آثاری می گذارد اما به طور کلی هنگامی که نگاهی به تحولات اجتماعی انسان ها می کنیم می توان  برخی از علل را کشف کرد. 

رییس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)  با اشاره به این که انسان دو ویژگی اصلی دارد، خاطر نشان کرد: حرکات و تحولات  انسان از آگاهی سرچشمه می گیرد، همچنین او  باید انگیزه ای برای انجام حرکت داشته باشد بنابراین آگاهی و انگیزه دو ویژگی اصلی انسان است .

مصباح یزدی اضافه کرد: کار انسانی از این دو عامل خالی نیست،  هنگامی که این کار اجتماعی باشد و به صورت گروهی انجام شود، این عامل ها در شکل پیچیده ای قرار می گیرند آگاهی های افراد با یکدیگر ترکیب و انگیزه های آنها با هم  فعل و انفعالات انجام می‌دهند.

او  با بیان اینکه حرکت جبری تاریخ قابل قبول نیست، گفت: انبیاء سعی  کردند پدیده‌های اجتماعی و تاریخی را برای مردم تفسیر کنند. تکرار برخی داستان‌ها در چند سوره قرآن به این دلیلی است که اگر داستانی کمالی دارد آیندگان آن را یاد بگیرند و اگر در داستان‌ها نقصی وجود دارد آیندگان  آن را تکرار نکنند.

رییس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)  با اشاره به آیه قرآن که می‌فرماید "داستان ابراهیم و پیروان آن را مورد توجه قرار دهید و به آن تاسی کنید"،  گفت: قرآن عنوان می‌کند داستان حضرت ابراهیم الگوی خوبی است. حضرت ابراهیم در قوم خود تک بود و تنها چند نفر به او ایمان آوردند اما او  بنای مخالفت با قوم خود را گذاشت و اقدام عملی کرد و بت ها را شکست.  ما هم باید این موضع را از حضرت ابراهیم یاد بگیریم  که هنگامی که قومش  دست از کارهای خود بر نداشت مستقیما به آنها گفت با شما دشمن هستم.

مصباح یزدی تصریح کرد: قرآن می گوید ما هم باید چنین کنیم اما تمام مسلمانان این موضوع را یاد نگرفتند، قابل بررسی است که چرا کسانی به دشمنانشان صاف نمی‌گویند ما دشمن هستیم. البته نه دشمنی بر  سر منافع شخصی  بلکه دشمنی بر سر حق و باطل، سر انتخاب یک مسیر سرنوشت ساز که نتیجه آن  در ابدیت مشخص می‌شود. اینجا جای گذشت نیست که بنشینیم مذاکره و بده بستان کنیم و یک خورده ما و یک خورده طرف مقابل کوتاه بیاید که البته آنها هیچ وقت کوتاه نخواهند آمد بلکه کلاه بر سر ما می‌گذارند، بارها این موضوع اتفاق افتاده اما بازهم کسانی می خواهند این تجربه را تکرار کنند. با اینکه قرآن صریحا اینگونه می‌گوید،  اما چرا ما پیروان قرآن به آن عمل نمی‌کنیم؟

او با طرح این پرسش که اصولا چرا وقتی می دانیم یک کار بد است اما باز آن را انجام می دهیم؟، عنوان کرد: اگر در رفتار انسان  نقصی وجود دارد  یا آگاهی ضعیف است و یا انگیزه وجود ندارد. گاهی با اینکه آگاهی داریم اما هوسی بر ما غالب می‌شود و انگیزه صحیح را از دست می‌دهیم.

مصباح یزدی افزود: انبیا آمدند که آگاهی های ما را تامین کنند، عقل ما برای دانستن کافی نبود آنها بعضی از موارد را به کمک وحی آموزش دادند تا رکن اول انسانیت  یعنی آگاهی تامین شود . 

او با طرح این پرسش که چرا بعضی رفتارها با این که می دانیم به ضرر ما است انجام  می دهیم؟ یادآور شد:  این موضوع به انگیزه ما مربوط می شود ، ممکن است در قدرت تصمیم گیری ما  نقصی وجود داشته باشد و یا همت و انگیزه ما ضعیف باشد .عادت‌های زشت  بیماری‌هایی هستند که انگیزه را ضعیف می کنند. عادت کردن به معنای این است که دستگاه تصمیم گیری ما آفت دارد.

رییس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)  بیان کرد: در خصوص ویژگی آگاهی باید پرسید آیا انسان باید همه چیز را بداند، مثلا اگر ندانیم که در فلان کره موجود زنده وجود دارد یا نه دیگر نمی توانیم انسان باشیم ؟ خیر انسان‌های برجسته ای قبل تر از ما هم این موضوع را نمی دانستند. علم ما که علم خدا نمی شود ، همچنین عقل ما ظرفیت دانستن بسیاری از موارد را ندارد .

او گفت: سلسله مطالبی در تصمیم گیری های ما تاثیر دارد، اگر آنها را بدانیم، آگاهی های لازم را کسب کنیم و وقت بگذاریم و بر طبق آنها خود را بسازیم آن موقع از افرادی خواهیم شد که خداوند به ما افتخار می کند.