امکان محاصره ایران در کار نیست/ تیغ عربستان و اسرائیل بیش از این نمی برد

خرداد: صباح زنگنه تحلیل گر مسائل بین المللی در یادداشتی که در روزنامه شرق نگاشته به اظهارات ترامپ و تبعات آن از زاویه تحولات منطقه ای پرداخته که در ادامه متن کامل آن را می خوانید. 

نطق دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ایالات متحده درباره پايبندی ایران به برجام، یک هدف اصلی را دنبال می‌کند؛ ایجاد فشار جدید و دامن‌زدن به «ایران‌هراسی» در منطقه. در مسائل منطقه‌ای موقعیت ایران به‌طور طبیعی اقتضا خواهد کرد که با کشورهای نزدیک‌تر به خود سیاست‌های جدیدتر و مناسب‌تری تنظيم كرده و به آن سمت حرکت کند. این سیاست‌ها می‌تواند بر مبنای ایجادنکردن تنش غیرمتناسب با شرایط جدید تدوین شود. درعین‌حال این سیاست‌های جدید باید دربرگیرنده این نکته باشد که طرح خروج آمریکا از برجام یا تأییدنشدن التزام ایران به اجرای برجام، برای ایران آخر دنیا نیست و رفتار منطقه‌ای ایران در چارچوب منافع ملی و تعامل با همسایگان، با اقتدار ادامه می‌یابد. برجام یک توافق بین‌المللی مورد حمایت شورای امنیت است که مي‌تواند بخشی از مسائل ایران را حل کند اما مسائل ایران متعدد و متنوع است و جهان هم یک جهان تک‌قطبی نیست. منافع سایر کشورها با ایران در ده‌ها نقطه دیگر مشترک است و در برخی نقاط هم با ایالات متحده اختلاف‌نظرهایی وجود دارد. به نظر می‌آید اهمیت بیش از اندازه ‌دادن به رفتار ترامپ حاکی از نوعی کوتاهی در فهم دینامیسم مسائل بین‌المللی است. 

درحالی‌که رئیس‌جمهور ایالات متحده هم در داخل آمریکا و هم با همسایگان و کشورهای بزرگ جهان مشکلات خاص خود را دارد. درعین‌حال ممکن است برخلاف دوران اوباما، اکنون عربستان‌سعودی و رژیم اسرائیل احساس مي‌کنند می‌توانند فضای متفاوتی به لحاظ روانی علیه ایران ایجاد کنند اما یک فصل جدید در تنش‌ها را ایجاد نخواهد کرد. حقیقت امر این است که عربستان اکنون با فشارهای جدی اقتصادی مواجه است و سعی در خرید زمان دارد تا رقیب منطقه‌ای خود یعنی ایران را با تأخیر در فعالیت‌های اقتصادی و توسعه‌ای مواجه کند. اما بیش از این نمی‌تواند مسئله دیگری ایجاد کند. رژیم اسرائیل هم مسائل حاد داخلی دارد و به‌طور جدی به‌ دلیل تحولات مثبت در همسایگان سرزمین‌های اشغالی، به دنبال فرصت روانی و تبلیغاتی برای فرار از انزواست. رفتار ترامپ در قبال برجام اتفاقا ممکن است به جدیت ایران در تقویت حضور و نفوذ خود در منطقه هم بینجامد. ایجاد یک ترکیب متناسب از حضور و نفوذ در منطقه در مقابل موضوع ایران‌هراسی نیازمند یک ارزیابی دقیق واقع‌بینانه و ابتکاری خواهد بود. به‌ویژه اینکه فضای عراق و سوریه به سمت ثبات بیشتر و نابودی توان عملیاتی داعش در حرکت بوده و ترکیه و قطر نیز فعلا تا امروز، نگرانی جدی در قبال برخی تحولات که عربستان و ایالات متحده در حال برنامه‌ریزی براي آن هستند، دارند. این نوعی همسویي حتی مقطعی میان این کشورها با ایران پدید آورده است که البته باید به اندازه خود این تحول، برای آن وزن قائل شد و نه بیشتر؛ چراکه احتمال چرخش‌های آنان نیز دور از ذهن نیست.