هدف تیلرسون از سفر به خاورمیانه
خرداد: «رکس تیلرسون» وزیر امور خارجه آمریکا در دومین سفر خاورمیانه ای علاوه بر پیشبرد اهداف ضدایرانی کاخ سفید و تلاش برای جبران ناکامی سفر پیشین در حل و فصل اختلافات حاشیه خلیج فارس، تحکیم موقعیت خود به عنوان رییس دستگاه دیپلماسی واشنگتن را از نظر دور نداشته است.
به گزارش خرداد ،به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، وزیر امور خارجه آمریکا در نخستین مقصد تور دیپلماتیک در خاورمیانه و شبه قاره روز شنبه سی ام مهرماه وارد عربستان شد و با مقامات این کشور دیدار و گفت وگو کرد. تیلرسون در ادامه به دوحه رفت تا پس از رایزنی با مقامات قطری، راه هند و پاکستان را در پیش گیرد.
محتوا و محورهای گفت وگوی تیلرسون در خاورمیانه به خصوص در ریاض نشان از اولویت اهداف ضدایرانی واشنگتن در این سفر داشت. وزیر امور خارجه آمریکا در جهت بهره جویی از فرصت حضور «حیدر العبادی» در ریاض، در شورای هماهنگی عراق و عربستان شرکت کرد و با اشاره به روابط نزدیک آمریکا با دو کشور، خواستار ایجاد ائتلافی عراقی- سعودی در جهت سد نفوذ ایران در منطقه شد.
بخش دوم سفر تیلرسون اما معطوف به رایزنی با مقامات دوحه در جهت تسریع روند حل و فصل بحران در مناسبات قطر و چهار کشور عربی سعودی، مصر، امارات و بحرین بود؛ رایزنی هایی که برای ریاض چندان خوشایند نبود و نشان داد سعودی ها تمایل چندانی برای گفت وگو در این زمینه ندارند.
از دید برخی ناظران، استقبال کمتر از حد انتظار سعودی ها از تیلرسون نشانه ای از ناخشنودی ریاض از تداوم فعالیت های میانجیگرانه وی بود. وزیر امور خارجه آمریکا در بدو ورود به عربستان مورد استقبال معاون همتای سعودی قرار گرفت و چند ساعت بعد در شامی کاری با «عادل الجبیر» دیدار کرد. تیلرسون البته در تیرماه امسال هم برای تشویق طرف های بحران دیپلماتیک حاشیه خلیج فارس به مذاکره به منطقه سفر کرده بود و حضور وی در قطر بیشتر در جهت تداوم تلاش های میانجیگرانه پیشین صورت گرفت.
برخی دیگر اما نوع تشریفات دیپلماتیک سعودی ها را در معادلات داخلی کاخ سفید جست وجو می کنند. از این دیدگاه، سعودی ها به ویژه «ملک سلمان» پادشاه عربستان و ولیعهد وی ترجیح می دهند به صورت مستقیم با «دونالد ترامپ» رییس جمهوری آمریکا وارد بده بستان منافع شوند تا وزیر امور خارجه ای که ناهماهنگی های بسیاری را با ترامپ به نمایش گذاشته است.
تیلرسون هر چند در میهمانی سعودی ها در قبال ایران مواضع خصمانه را اعلام کرده اما همچنان وزیر امور خارجه ای به حساب می آید که بارها مخالفت خود را با برهم زدن توافق هسته ای با ایران اعلام داشته و سیاست هایی را به پیش می برد که به شکل معمول با رییس جمهوری منطبق نیست. یکی از نقاط این ناهماهنگی هشدار تیلرسون به اروپایی ها در زمینه تجارت با ایران بود حال آنکه ترامپ در گفت وگوی روز یکشنبه با «فاکس نیوز» گفت مشکلی با گسترش مبادلات اروپا و ایران ندارد.
ترامپ و تیلرسون علاوه بر موضوع پایبندی به توافق هسته ای در زمینه های دیگر نیز دچار اختلاف نظرهایی هستند که بارها موجب شده رسانه ها گمانه زنی هایی را در زمینه پایان حضور تیلرسون در کاخ سفید مطرح سازند. همزمان با توییت اوایل مهرماه ترامپ مبنی بر اینکه تیلرسون در تلاش برای مذاکره با کره شمالی وقت خود را تلف می کند، رییس جمهوری آمریکا برای نشان دادن توانایی هایش وزیر امور خارجه خود را به مسابقه تست هوش دعوت کرد.
مهمترین دلیلی که وزیر امور خارجه آمریکا را وادار به اتخاذ برخی مواضع ناهماهنگ با ترامپ کرده قرار گرفتن وی در راس تشکیلاتی است که بر پایه بروکراسی موجود، دهه ها سهمی اساسی در سیاستگذاری های خارجی ایالات متحده مطابق با بررسی های کارشناسانه و اهداف درازمدت آمریکایی داشته و اکنون با رییس جمهوری روبرو است که رفتارهایش در هیچ قالب و الگوی خاصی نمی گنجد.
به همین خاطر هر چهره دیگری به جز مدیر شصت و پنج ساله و رییس پیشین هیات مدیره شرکت نفت و گاز «اکسان‌موبیل» آمریکا در قامت وزیر امور خارجه آمریکا، ناتوان از هماهنگی کامل با مطالبات بین المللی ترامپ خواهد بود و بروکراسی وزارت امور خارجه آمریکا زاویه خود را با سیاست های رییس جمهوری قاعده گریز حفظ خواهد کرد.
با توجه به این واقعیت برخی تحلیلگران معتقدند تیلرسون به دنبال ایجاد راهی میانه است تا ضمن برآوردن خواسته های ترامپ، از وضعیت متزلزل خود در وزارت امور خارجه فاصله بگیرد؛ جایگاهی که شاید اگر هزینه برکناری های پیاپی مشاوران و همراهان ترامپ در کاخ سفید نبود تاکنون نیز دوامی نمی یافت.
بر اساس این دیدگاه، تیلرسون تلاش دارد تا همزمان با تکرار سیاست های ضدایرانی ترامپ از طرقی چون نزدیک سازی سعودی و عراق در جهت سد نفوذ تهران، خود را صاحب ابتکار عمل در عرصه دیپلماسی نشان دهد؛ وضعیتی که در تلاش های میانجیگرانه تیلرسون نیز قابل مشاهده است حال آنکه به نظر نمی رسد حل و فصل اختلافات قطر و سعودی برای ترامپ اهمیت چندانی داشته باشد.
بر این اساس و با توجه به دشواری های پیش روی موفقیت تیلرسون در زمینه ابتکارهای یادشده، برخی این احتمال را مطرح می سازند که شاید تور دیپلماتیک کنونی آخرین سفر وی در قامت وزیر امور خارجه به کشورهای منطقه باشد و ترامپ خود راسا هدایت سیاست خاورمیانه ای واشنگتن را در دست گیرد.
