نخست‌وزیر عراق چگونه دشمن ایران شد؟

به گزارش خرداد مواضع غیر اصولی و بدون در نظر گرفتن منافع مشترک و در هم تنیده ایران و عراق، تنها می تواند بغداد را در یک پروسه پیچیده و سخت تر قرار داده و انتخاب نخست وزیر را به تعویق بیندازد. العبادی بدون در نظر گرفتن این روند پیچیده وارد این قمار شده است.

محمد اکبری: اظهارات حیدر العبادی دربارۀ تحریم یکجانبه آمریکا علیه ایران و پیروی عراق از آن با هر نیت و هر محاسبه ای که صورت گرفته باشد با واکنش سخت و قاطع رهبران سیاسی، احزاب و تشکل ها و نیز عموم مردم عراق روبرو شد و نشان داد حیدر العبادی روی اسب باخته شرط بندی کرده است. موضع گیری او در این رابطه از کسی که چندین سال بر صندلی نخست وزیری کشوری متلاطم و جنگ زده نشسته و پایان بحران آن بدون کمکهای همسایه ایرانی اش بسامان نمی رسید بعید می نماید.

العبادی در شرایطی برای تمدید نخست‌وزیری خود تلاش می‌کند که عراقی‌ها همچنان به خدمات‌رسانی نامناسب و بیکاری و فساد اعتراض می‌کنند و مردم این کشور به ویژه در استان های جنوبی از مدت‌ها پیش تظاهرات گسترده‌ای را به راه انداخته‌اند. به نظر می رسد العبادی در حالی وارد این قمار شد که حضور و نفوذ منطقه ای ایران را به علت اعمال تحریمها و فشار امریکا تمام شده تلقی کرده و از سویی احساس کرد می تواند سوار موج اعتراضاتی شود که مشکلات داخلی عراق را متوجه ایران می کند.

از دیدگاه مخالفان، عبادی حاکمیت عراق را زیر پاگذاشته و زشت ترین اشکال پیروی از آمریکا را نشان داده است. در نتیجه امیدهای العبادی و جریان وی برای تشکیل دولت جدید از راه ائتلاف سازی با دیگر جریان ها در معرض فروپاشی است. بیشتر ائتلاف ها برای جلوگیری از لطمه دیدن پایگاه اجتماعی خود و همچنین به دلیل همگامی با ایران مواضع سختی دربرابر تحریم های آمریکا گرفته و در کنار ایران ایستاده اند. حمایت کشورهای سوریه و ترکیه، چین، هند، اتحادیه اروپا از ایران هم سبب شده است تا العبادی در شرایط سختی قرار گیرد.

واکنش‌ها به اقدام حیدر العبادی

موضع گیری شخصیت های سیاسی به سخنان العبادی بازتاب بسیاری داشت. در این زمینه، «هادی العامری» رئیس ائتلاف الفتح به روزنامه فرامنطقه ای «العرب» گفت دولتی که با نظارت آمریکا تشکیل شود طی دو ماه ساقط خواهد شد. «سهام الموسی» عضو ائتلاف مذکور هم به این روزنامه گفت آمریکا وصی و وکیل عراق نیست که تا برای رساندن دوباره العبادی به قدرت در عراق دخالت کند.

العبادی در حال حاضر در شرایط پیچیده ای قرار دارد و این باعث شده است تحلیل وضعیت پیش رو برای او سخت تر از گذشته باشد. او که قبل از انتخابات احساس می کرد موضع بالایی دارد و می تواند براحتی برنده انتخابات باشد و مسیر خود برای ادامه نخست وزیری را هموار کند، با بیرون آمدن آرا از صندوقها هم او و هم ناظران بین المللی شوکه شدند. او پس از جریان صدر و فتح در رتبه سوم قرار داشت. این به معنای آن بود که باید بتواند نظر شخصی چون مقتدی صدر را در ابتدا جلب کند و مسیر یک ائتلاف بدون حاشیه را با او بپیماید. این روند نیازمند هفته ها چانه زنی و گفت و گو و در نهایت ائتلاف گروههای متعدد در بین احزاب عراقی بوده تا در نهایت سهم هر گروه از قدرت در کابینه آینده مشخص شود. اما همه چیز آنطور که العبادی انتظار داشت پیش نرفت.

در این باره حتی ائتلاف بین صدر و العبادی پس از اعلام ائتلاف مقتدی صدر با حزب فتح و جریان حکمه اتفاق افتاد و نشان داد اختلافاتی در این مسیر وجود دارد. برخی کارشناسان معتقدند مقتدی صدر خواهان سهم بیشتری از قدرت در کابینه است و خواستار رسیدن پست نخست وزیری به پسر عموی خود جعفر صدر است. در غیر این صورت رسیدن وزارتخانه های کلیدی و مهم به این جریان را شرط توافق و ائتلاف گذاشته است.

این روند باعث شد توافق برای انتخاب نخست وزیر در عراق پس از انتخابات و پیروزی جریان صدر در عراق پیچیده شود و اعتراضات و شورشها در شهرهای جنوبی، تابستان داغی برای سپهر سیاسی عراق رقم بزند. اما شخصیت و نوع رفتارهای مقتدی صدر در رابطه با امریکا و ایران باعث شده است این پیچیدگی افزون تر شده و موضع خاص العبادی در رابطه با مواجهه تحریمهای امریکا علیه ایران، از برایند این پیچیدگی بیرون بیاید.

مقتدی به امریکا ستیزی معروف است و حامیان او از ابتدای حضور امریکایی ها در عراق پس از 2003 چندین بار اقدامات مسلحانه نیز علیه نیروهای امریکایی نیز ترتیب داده اند. از سویی او با ایران نیز هم دل نیست و به نوعی حضور ایران را نوعی دخالت در عراق می داند و این مسئله از مواضع اطرافیان او چندین بار مشهود بوده است. اما این موضوع وجود دارد که چانی زنی ها و گفت و گو برای انتخاب نخست وزیر با در نظر گرفتن منافع در هم تنیده و مشترک عراق با امریکا و ایران به شکل همزمان بیرون می آید و انکار این موضوع تنها به پیچیدگی و تبدیل مسئله انتخاب نخست وزیر به یک بحران می انجامد.

انتخاب العبادی در دوره گذشته به عنوان نخست وزیر که با در نظر گرفتن همین منافع در هم تنیده عراق و ارتباط آن با امریکا و ایران بوده، می تواند دوباره تکرار شود. اما برخی مواضع اینچنینی شانس او را کمتر کرده و می تواند باعث تشتت در آرا و نظرات گروههای سیاسی نسبت به او گردد.

امریکا به عنوان یک قدرت بین المللی هر چند در عراق نفوذ دارد اما بازیگری دور از لحاظ جغرافیایی است اما ایران و عراق به عنوان دو همسایه، عمق استراتژیک هم هستند و نوع نگاه آنها به همدیگر می تواند به گسترش تعامل و کاهش بحران های منطقه ای بینجامد.