لاهه نشان داد ترامپ از پس زیرکی ایران برنیامد

کاوه افراسیابی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا درباره پیگیری حقوقی ایران در دیوان بین المللی دادگستری برای اعمال دوباره تحریم های آمریکا این مطلب را مطرح کرد.

وی افزود: واضح است که آمریکا با خروج یکجانبه اش از برجام و وضع تحریم های جدید که بر اساس توافق هسته ای لغو شده بودند، نه تنها خصومت شدید خود با ایران را به نمایش گذاشت، بلکه حقوق اولیه و به رسمیت شناخته شده ایران را هم زیر پا گذاشت.

تحلیلگر مسایل آمریکا ادامه داد: ترامپ همچنین ضوابط و حقوق بین الملل را نادیده گرفت و در نتیجه شرایطی را به وجود آورد که به ایران فشارهای بسیار زیادی از لحاظ اقتصادی وارد آمده است که چاره ای جز شکایت علیه آمریکا در این رکن حقوقی سازمان ملل نداشت.

افراسیابی با بیان اینکه نخستین باری نیست که ایران پرونده آمریکا را بر مبنای پیمان مودت به دیوان بین المللی دادگستری می برد، اضافه کرد: به عقیده من رای موقت دادگاه یک پیروزی حقوقی برای ایران به حساب می آید و یک کارت برنده در دست دیپلماسی ایران است که ناشی از دیپلماسی هوشمند ایران در عرصه بین المللی است که پس از رای دادگاه در سطح سازمان ملل متحد به نمایش گذاشته شد.

وی اظهار کرد: این رای دادگاه در خلاء حادث نشده بلکه در فضای بین المللی می باشد که تا حدودی به نفع ایران است و نشان می دهد که پروژه و سیاست های ایران هراسی دولت ترامپ آسیب دیده و یکجانبه گرایی آمریکا به چالش کشیده شده است.

**زیر سوال رفتن مشروعیت تحریم های ثانویه

این تحلیلگر مسایل آمریکا با اشاره به بیانیه دکتر جمشید ممتاز قاضی ایرانی این پرونده گفت: من موافق هستم که این رای مشروعیت تحریم های ثانوی را به زیر سوال برده است. 

افراسیابی با بیان اینکه این رای دیوان لاهه پیامدهای مستقیم و غیر مستقیم دارد، افزود: یکی از این پیامدها تقویت شکایت دیگر ایران در این دادگاه است که درباره بلوکه شدن بیش از دو میلیارد دلار ثروت ایران توسط آمریکا و تصرف اموال دولت ایران مطرح شده است.

وی ادامه داد: وارد دانستن پیمان مودت برای طرح شکایت در این دادگاه می تواند در شکایت دوم هم موثر باشد و راه را برای پیگیری این شکایت باز کند. 

**توجه به قطعنامه 2231

این دکترای علوم سیاسی آمریکا پیامد دیگر را توجه قضات دادگاه لاهه به قطعنامه 2231 شورای امنیت و صحه گذاشتن مفاد شکایت بر اساس آن اشاره کرد و گفت: توجه قضات این شکایت به ابعاد بین المللی مساله، اهمیت زیادی دارد و یک تکان حقوقی را به صورت نیمه خفا در این رای موقت شاهد هستیم که باید به فال نیک گرفت و در ماه های آینده از آن استفاده کرد.

افراسیابی در این باره توضیح داد: اگر به بند 6 شکایت ایران نگاه کنید، از آمریکا به دلیل نقض حقوق بین المللی شکایت شده است یعنی علاوه بر پیمان مودت 1334، نقض قوانین بین المللی هم از مبانی شکایت ایران از آمریکا است. این موضوع را در پیام های توئیتری وزیر امور خارجه ایران یا بیانیه وزارت خارجه شاهد بودیم.

وی اظهار داشت: در بیانیه 11 ژوئن امسال هم در بیانیه وزارت امور خارجه ایران آمده است که آمریکا وظایف بین المللی خود را نقض کرده است. اگر به جزئیات بیانیه دکتر ممتاز هم نگاه کنید می بینید که غیر از پیمان مودت به قطعنامه 2231 توجه زیادی کرده است.

نویسنده چندین کتاب درباره امور خارجی و هسته ای ایران عنوان کرد: در این بیانیه آمده است که این قطعنامه بر اساس 25 و 41 منشور ملل متحد وضع شده که وظایف بین المللی برای اعضای سازمان ملل ایجاد می کند و نقض این قطعنامه از طرف آمریکا یک امر مهم است.

**فضای منفی بین المللی نسبت به رفتار غیرعقلانی ترامپ

افراسیابی با بیان این که فضای مناسبی برای مطرح ساختن مساله اصلی یعنی نقض قطعنامه 2231 شورای امنیت از طرف آمریکا ایجاد شده است، خاطرنشان کرد: رفتار غیر عقلانی دولت ترامپ بخش زیادی از جامعه بین المللی را از خود بیگانه کرده است و یک فضای منفی و حتی نفرت آوری در سطح جهانی نسبت به سیاست های آمریکا به چشم می خورد.

وی یادآور شد: عملا شاهد هستیم که سیاستمداران و متفکران اروپایی به طور علنی انتقادهای شدیدی نسبت به سیاست های ترامپ دارند و در شرایطی که آمریکا تحت دولت ترامپ از چندین معاهده بین المللی خارج شده و نسبت به موازین بین المللی بی اعتنایی می کند، رفتار قلدرمآبانه نسبت به بقیه کشورها حتی متحدین خود دارد و نتوانسته است فضای تشریک مساعی ایجاد کند.

این تحلیلگر مسایل ایران و آمریکا تصریح کرد: مطمئنا قضات دیوان بین المللی دادگستری هم نسبت به بی اعتنایی ترامپ به قواعد بین المللی بی توجه نیستند و باید توجه داشت که رای موقت قضات این دادگاه، بر اساس اجماع بوده و حتی قاضی آمریکایی هم به نفع آن رای داده که خشم سیاستمداران آمریکایی را به دنبال داشته است.

**سفر روحانی به نیویورک و انزوای ترامپ

افراسیابی تاکید کرد: البته دیپلماسی هوشمند ایران هم نقش مهمی داشته چرا که بر خلاف آمریکا که به سوی یکجانبه گرایی حرکت می کند، ایران به جهان نشان داده است که سیاست خارجی خود را با قوانین بین المللی تنظیم کرده و به عقیده من رای دادگاه هم میوه دیپلماسی هوشمند ایران است.

وی اظهار کرد: سفر اخیر رئیس جمهوری ایران به نیویورک هم موفقیت های چشمگیری داشت که انزوای آمریکا در شورای امنیت در مساله برجام یک نمونه آن است. مخالفت با یکجانبه گرایی، حمایت از چند جانبه گرایی و دیپلماسی بین المللی که ایران با کشورهای دیگر حتی اروپایی ها همصدا است عامل مهمی در ایجاد فضای بین المللی که در آن رای موقت صادر شده است، به شمار می آید.

**دروغ بزرگ پمپئو

این تحلیلگر مسایل آمریکا در پاسخ به این سوال که وزیر خارجه آمریکا ادعا کرده است که موارد انسان دوستانه، مواد غذایی و دارویی از شمول تحریم خارج هستند، گفت: این یک ادعای دروغ بزرگ است، قضات دادگاه از تضمین های شفاهی وکلای آمریکا ناراضی بودند و علنا اعلام کردند که خطرات جدی در این زمینه به چشم می خورد.

افراسیابی با یادآوری دفاعیات وکلای ایران در این دادگاه افزود: این وکلا به امتناع یک بانک سوئیسی برای مبادلات ارزی با بانک پاسارگاد در زمینه فروش دارو و تجهیزات پزشکی و یک بانک فرانسوی در زمینه فروش مواد غذایی به ایران اشاره کردند.

وی ادامه داد: این بانک ها به خاطر ترس از واکنش آمریکا و جریمه شدن از مبادلات ارزی با ایران پرهیز کردند.

این تحلیلگر مسایل ایران-آمریکا اضافه کرد: دو سناریو وجود دارد، یا بر اساس اظهارات پمپئو چنین بانک هایی حاضر خواهند شد که قدم پیش بگذارند و کار با ایران را شروع کنند یا اینکه به خاطر ترس از جریمه شدن، کاری انجام نمی دهند.

**دیپلماسی مقاومت ایران 

افراسیابی با بیان اینکه در این صورت می توان مساله را به شورای امنیت برد، خاطرنشان کرد: طبیعتا دولت آمریکا چنین مساله ای را وتو خواهد کرد اما اثرات این وتو در عرصه بین المللی ضربه دیگری به سیاست خصمانه آمریکا علیه ایران خواهد بود و دیپلماسی مقاومت ایران را تقویت خواهد کرد.

وی تصریح کرد: فشار بیشتری بر آمریکا برای باقی ماندن این استثناها ایجاد می کند، بنابراین ضروری است که دیر یا زود این موضوع به شورای امنیت برود و یک چالش دیگر برای آمریکا در این امر به وجود آورد، هرچند که می توان حدس زد که آمریکا وتو خواهد کرد و عملا از شورای امنیت در این زمینه واکنش چندانی شاهد نخواهیم بود اما به معنای بی اثر بودن چنین مساله ای در سطح دیپلماسی بین المللی نیست و اثرات مثبتی برای ایران خواهد داشت.

کارشناس مسایل سیاسی در پاسخ به این سوال آیا شرایط به گونه ای نخواهد شد که متحدان آمریکایی هم در شورای امنیت رای منفی بدهند تا آمریکا از وتو دور شود؟ گفت: به هیچ وجه اینگونه نخواهد شد. من فکر می کنم که تنها دولتی که به آن رای منفی خواهد داد، آمریکا باشد. ممکن است آنها رای ممتنع بدهند اما مخالفت نخواهند کرد.

**لزوم توجه بیشتر بر حقوق بین الملل به جای پیمان مودت

خبرنگار ایرنا پرسید: آیا با خروج آمریکا از پیمان مودت، دادگاه لاهه باز هم شکایت های ایران را در مدت یکسال آینده مورد توجه قرار خواهد داد یا خیر؟

افراسیابی پاسخ داد: بر اساس سنت دیوان بین المللی دادگستری به خصوص پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، زمان شکایت اهمیت دارد و معاهدات موجود در آن زمان توجه می کند و تحولات بعد از شکایت تاثیر چندانی در موقعیت شکایت ندارد. از این رو تا سال 2019 ایران می تواند به پیمان دوستی استناد کند.

وی خاطرنشان کرد: البته رفتار آمریکا از لحاظ حقوق بین المللی خلاء هایی دارد که ایران می کوشد آنها را به عرصه نمایش بگذارد و قضات را در دیوان بین المللی لاهه مجاب کند که آمریکا نه تنها پیمان دو جانبه بلکه حقوق بین الملل را زیرپا گذاشته است.

این تحلیلگر مسایل سیاسی که به مسایل حقوقی آمریکا هم آشنایی دارد، اظهار کرد: بنابر این ما با دو ریل قانونی مواجه هستیم، یکی پیمان مودت و دیگری حقوق بین الملل که قطعنامه 2231 و برجام را به میان می کشد. 

افراسیابی با اشاره به دفاع آمریکا به استناد ماده 20 پیمان دوستی و استثناهای آن، گفت: این مساله احتمالا در آرای آتی دادگاه لاهه به نحوی منعکس خواهد شد، به شکل دیگر می توان گفت که اگرچه پیمان مودت به نفع ایران است اما همچون کارد دولبه اهرم هایی را هم برای آمریکا به وجود می آورد.

وی افزود: ایران بر روی ماده 21 تاکید داشته است و آمریکایی ها روی ماده 20 اصرار دارند، حال باید منتظر ماند و دید که رای نهایی دیوان چگونه خواهد شد. 

**شورای امنیت منبع حقوقی دادگاه لاهه

تحلیلگر مسایل آمریکا تصریح کرد: به طور روز افزونی در سال های اخیر دادگاه لاهه به تحریم های سازمان ملل و آرای شورای امنیت به عنوان یکی از مآخذ حقوق بین المللی توجه داشته است، بنابراین این موضوع درباره قطعنامه 2231 و ابتکار عمل خود قضات در مطرح ساختن قطعنامه در رای موقت بی ارتباط با این روش و رفتار دادگاه نیست.

افراسیابی تاکید کرد: این رای می گوید که نیازمند تقویت روابط بین المللی است و به شورای امنیت به عنوان یک منبع حقوق بین المللی می نگرد. بنابراین این موضوع می تواند یکی از مبانی صلاحیت دادگاه لاهه درباره ایران باشد. باید این ابتکار عمل دادگاه را به فال نیک گرفت و آن را به موضوع اصلی تبدیل کرد.

وی تکرار کرد این مساله از یک بند فرعی شکایت باید به اصل شکایت تبدیل شود و بیانیه ای که دکتر ممتاز خواند باید در دفاعیه شفاهی وکلای ایران هم منعکس می شد. 

کارشناس مسایل سیاسی با بیان اینکه برجام در قطعنامه شورای امنیت تایید شده است، گفت: این توافق از یک توافق سیاسی به یک قرارداد بین المللی تحت حقوق بین الملل تبدیل شده است و این مساله باید از سوی وکلای ایران مورد تاکید و شفافیت بیشتری قرار گیرد.

افراسیابی در پاسخ به سوالی درباره پیش بینی نسبت به رای نهایی دادگاه هم گفت: هرچند که پیش بینی در این مساله کار دشواری است اما با توجه به آشنایی که به روند حقوقی دارم، فرصت ایران برای پیروزی کم نیست و واکنش دولت آمریکا و بی احترامی آنها نسبت به دادگاه های بین المللی به نفعشان نیست و اثرات منفی در دیوان بین المللی دادگستری به دنبال خواهد داشت.

وی خاطرنشان کرد: اگر ایران دیپلماسی هوشمندانه خود را ادامه دهد و با حمایت کشورهای اروپایی و دیگران بتواند برجام بدون آمریکا را به یک واقعیت جدی تبدیل کند و سیاست ایران هراسی آمریکا را به چالش بزرگی بکشاند، بدون شک در نظر و رای قضات دادگاه لاهه بی اثر نخواهد بود.

**پرهیز از چرخش های رادیکالی در سیاست خارجی

این کارشناس مسایل سیاسی تاکید کرد: لازم است ایران چرخش های رادیکال در دیپلماسی نداشته باشد و همین مسیر را ادامه دهد تا در سر انجام کار به نتایج بهتر وبزرگتری از طرف دادگاه دست یابد.

به دنبال خروج یکجانبه آمریکا از برجام در هجدهم اردیبهشت ماه امسال و اعمال دوباره تحریم های ثانویه، جمهوری اسلامی ایران در تیرماه دادخواستی را بر اساس پیمان مودت به دیوان بین المللی دادگستری ارائه کرد.

این دیوان در اوایل مهرماه رای موقتی را صادر کرد که به موجب آن، ایالات متحده باید از وضع هرگونه تحریم بر مواد غذایی، دارویی و خدمات هواپیمای مسافری اجتناب کند و شرایط را به سمتی سوق ندهد که وضعیت موارد دعوا، بدتر شود.