لزوم نظارت بر فعالیت موسسه های خیریه

چه سازمان‌هایی باید بر تبلیغات سازمان‌های خیریه نظارت داشته باشند و وضعیت تبلیغات در سازمان‌های خیریه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

حرکت یا اقدامات داوطلبانه‌ مردم یکی از ویژگی‌های جوامع خوب و پویاست که براساس نیازها و مشکلاتی مردم در جامعه شکل می‌گیرد. طبیعتا یکی از نمادهای اقدامات داوطلبانه موسسات‌خیریه هستند که در قالب فعالیت‌های‌داوطلبانه، غیرانتفاعی و مستقل در دنیا شناخته می‌شوند. در ایران معمولا این سازمان‌ها اساسنامه‌ دارند و مدت زمان زیادی است که به دلیل غلبه نگاه‌های‌اجتماعی و دینی شاهد فعالیت و گسترش آنها در کشورمان هستیم. علاوه براین مهم‌ترین منبع درآمدی این موسسات به منظور تامین منابع مالی برای ارائه خدمات و اقدامات از طریق خیران و جلب مشارکت‌های‌مردمی است. طبیعتا مجوز هر موسسه علاقه‌مند به فعالیت در ایران باید از مرجع ذی‌صلاح باشند و این مراجع‌صدور مجوز بسیار متنوع و شامل وزارت کشور، بهزیستی، ناجا و... هستند که وظیفه اعمال مدیریت و نظارت را بر این سازمان‌ها بسیار سخت کرده است. البته معمولا سازمان‌های خیریه در اساس‌نامه‌های خود بخشی برای نظارت دارند تا براساس آن منابع تامین اعتبار و وجوه قابل‌استفاده برای آنها کاملا مشخص آماده شده است. موسسات خیریه باید براساس اساسنامه خود عمل کنند، اما متاسفانه برخی از این موسسات مجوز فعالیت ندارند. این درحالی است که براساس قانون ایران هرکس بناست فعالیت مردم‌نهادی انجام دهد نیزمند مجوز است. برخی از افراد معتقدند اساسا نیازی به احراز مجوز نیست و این سازمان‌ها می‌توانند مانند کشورهای پیشرفته بدون مجوز فعالیت کنند، اما در ایران تابع قوانین کشور هستیم. از سوی دیگر موسسات خیریه از راه‌های مختلف اقدام به جلب مشارکت می‌کنند و یکی از این راه‌های آنها مراجعه در خیابان و تجمعات‌انسانی است. برخی نمایندگان این موسسات با در دست داشتن قبض‌هایی از سازمان خیریه مذکور از مردم نقاضای کمک می‌کنند. این درحالی است که اطمینان کافی از مجوز این موسسات وجود ندارد. اینگونه جلب‌مشارکت میزان بی‌اعتمادی را نسبت به موسسات خیریه بیشتر می‌کنند و افراد جامعه تمایل خود را نسب به کمک به این موسسات از دست می‌دهند. بنابراین بهترین کار ارائه شماره‌حساب‌های این موسسات به مردم است، البته این شماره حساب‌ها باید مورد تایید مرجع صدور مجوز سازمان خیریه باشد. همچنین موسسه خیریه شفافیت مالی کافی را داشته و منابع مالی اخذ شده از سوی مردم را بدرستی هزینه کند. این شفافیت منابع مالی آنها را بیشتر کرده و تضمینی برای آنها به منظور ادامه کمک‌ها توسط مردم است.

تخلفات مالی در یک موسسه خیریه چه عوارضی برای اعتماد عمومی مردم برای به موسسات خیریه دیگر دارد؟

عملکرد بد یک موسسه خیریه در استفاده درست از منابع مالی می‌تواند نظر مردم را نسبت به تمام موسسات خیریه یا اکثریت آنها را تغییر دهد. بنابراین مراقبت از منابع مالی جذب شده از سوی این موسسات بسیار مهم است. به عنوان مثال در زلزله کرمانشاه شائبه‌هایی در مورد هزینه‌کرد کمک‌های مردمی ایجاد شد. افراد خیر و سلبریتی‌ها از مردم درخواست کمک کردند و در مورد سرنوشت این کمک‌ها تردید ایجاد شد. بنابراین نمایندگان مجلس این استان در نهایت در تریبون‌های رسمی اعلام کردند که نمی‌دانند مبالغ اهدایی کجا و چگونه هزینه شد. این در حالی است که همین یک جمله کافی بود تا در دفعات بعدی مردم گرایش و تمایل خود را برای حمایت از این موسسات و تشکل‌های سلبریتی‌ها از دست بدهند. همچنین امکان جذب کمک مردم با استفاده از ظرفیت‌های فرهنگی فرهنگیان کمتر می‌شود؛ این نشانه خوبی برای حوزه اجتماعی نیست، زیرا مشارکت اجتماعی مردم یکی از سرمایه‌های اجتماعی قلمداد می‌شود و تخریب آن هزینه‌بردار است.

مردم نیازمند چه آموزش‌هایی هستند تا از کمک به نمایندگان خیریه‌ها اجتناب کنند؟

مردم باید بیاموزند کمک‌های خود از طریق موسسات معتبر انجام دهند و همچنین از موسسات مطالبه‌گری داشته باشند. در این صورت اگر پولی را به موسسه‌ای دادند و در ارتباط با هزینه کرد آن حساسیت ویژه خواهند داشت و در مقابل خیریه‌ها نیز نسبت به آنچه از مردم دریافت کردند بی‌تفاوت نخواهند بود. اینکه پولی را مردم دهند و نسبت به هزینه کرد آن نیز بی‌تفاوت باشند مشکل‌آفرین است. بنابراین کمک‌های مردم باید به موسسات دارای مجوز باشد و یکی از بهترین کارها آن است که مردم در هر محله‌ و منطقه موسسات خیریه مورد وثوق را یافته و به آنها کمک کنند. در این صورت نیازی به کمک به موسساتی که به صورت گذری سد راه مردم قرار می‌گیرند و قبض توزیع می‌کنند، ندارند.

فقدان حق نظارت بر برخی موسسات خیریه هویداست، به نظر شما جز بهزیستی در سایر سازمان‌ها چگونه می‌توان قدرت نظارت را افزایش داد؟

اگر بهزیستی به این موسسات مجوز داده باشد در این صورت حق نظارت آن پابرجاست، اما برخی از این موسسات همچنان ثبت نشده‌اند و بنابراین تابع نظارت نمی‌شوند. در این صورت مراجع ذیربط باید با موسسات غیرمجاز برخوردهای لازم را انجام دهند و دستگاه‌های صادرکننده مجوز باید بر عملکرد آنها نظارت داشته باشند. این نظارت برعملکرد جاری و مالی آنها برای تمدید پروانه‌های فعالیتشان حیاتی است. موسسات خیریه باید دفاتر حسابداری داشته باشند و برخی مسائل در ارتباط با نظارت آنها پیش‌بینی شده است. در هر صورت هر سازمان صادر کننده مجوز باید ساز و کارهای نظارتی خود را داشته باشد، زیرا عملکرد بد یک خیریه می‌تواند در رفتار مردم با این موسسات تاثیرگذار باشد. بنابراین موسسات خیریه باید براساس وظایف خودشان و به صورت شفاف عمل کنند. در برخی مواقع اقدام یک موسسه خیریه خارج از ضوابط اساسنامه تبعات بسیار منفی بر افکار عمومی خواهد داشت. مردم معمولا به خیریه‌ها اعتماد بیشتری نسبت به سازمان‌های معمولی دارند، بنابراین انتظار آن است که منابع کمک‌کننده در اختیار اقشار دارای نیازهای خاص و مطابق با وظایف آن موسسه قرار بگیرد. در غیراین صورت تبعات منفی آن به مراتب بیشتر خواهد بود. بنابراین اعتماد این موسسات به انجام کارهای خیر کمتر می‌شود و جبران آن بسیار سخت و دشوار خواهد بود. کمک مردم نشان از ویژگی‌ فطری انسان به عنوان موجودی اجتماعی دارد، زیرا موجود اجتماعی نمی‌تواند نسبت به سرنوشت دیگران بی‌تفاوت باشد و اتفاقا این اقدامات بسیار پسندیده است. البته برخی از افراد می‌توانند جای پول خدمت خود را ارائه می‌کنند و به مردم در ارتباط با لزوم ارائه این کمک‌ها آموزش داد. اگر مردم اطلاعات درست داشته باشند قطعا رفتار آنها با موسسات خیریه در چارچوب اساسنامه این موسسات قرار می‌گیرد.