در خبرها و به نقل از تلویزیون بلومبرگ آمده بود که آمریکا ۸ کشور را از تحریم نفتی ایران معاف کرده است؛ چین، ژاپن، هند و کره جنوبی، بزرگترین خریداران نفت ایران از تحریمها معاف شدند. این امر بیشتر از اینکه خاستگاه سیاسی داشته باشد، قطعا بر مبنای فشارهای اقتصادی دستور چنین معافیتی صادر شده است. البته پشت هر فشار اقتصادی، فشار سیاسی هم وجود دارد. در جهان امروز کشورها تلاش میکنند تا با همسایگان خود منافع مشترکی ایجاد کنند و یا در بلوکهای مهم بینالمللی عضو شوند. به این علت که منافع مشترکی برای خود تعریف کنند. هنگامی که منافع مشترکی برای هم تعریف کنند، در هنگامه تهدیدها، این منافع مشترک تهدیدها را به حاشیه خواهد رساند. این منافع ضامن امنیت خواهد بود. از جمله اشکالاتی که ایران در سالهای گذشته مرتکب شده بود، عدم تعریف منافع مشترک بلند مدت با کشورهای همسایه و دوست خود بود. بر اساس اخبار موجود، هندستان که حدود 10 درصد از نفت خود را از ایران خریداری میکند، زمانی که تحت فشار ایالات متحده آمریکا با کاهش خرید نفت از ایران مواجه شد، صف پمپ بنزینها نه تنها زیاد شد بلکه قیمت فرآوردههای نفتی هم افزایش پیدا کرد. این یعنی افزایش نرخ حمل و نقل کالا و مسافر. این درحالی است که تلاش میشود تا در جهان، نرخ تمام شده کالاها کاهش یابد. وقتی یک شوک نفتی باعث میشود قیمت حمل و نقل 10 تا 20 درصد افزایش یابد و زندگی مردم که با درآمد سرانه پایینی مواجه است در خطر بیفتد، مشکلاتی برای دولت دهلی نو همراه خواهد داشت. بنابراین در این مقطع اگر آمریکاییها برای چند کشور معافیت در نظر گرفتهاند، این موضوع منافع اقتصادی را پیش میکشد که میتواند یک نوع پیروزی برای دولت هند هم تلقی شود. در هر کشوری جریانات و جناحها و احزاب سیاسی مختلفی وجود دارد که در پی حل مشکلات مردم و کشورشان هستند و هر حزبی که بتواند مشکلی را حل کند، میتواند در عرصه سیاسی و انتخاباتی آن کشور، دارای برگهای برندهای باشد. از این رو معافیت این کشورها از تحریم نفتی ایران، بیشتر از بعد اقتصادی قابل بررسی بوده، اما بحث فشارهای سیاسی هم میتواند مطرح باشد. نکته کلیدی دیگر این است که از بعد روابط بینالمللی، تحریم نفتی ایران برگرفته از قوانین بینالمللی نیست و یا مانند تحریمهای دوره قبل هیچگونه مجوزی از شورای امنیت سازمان ملل ندارد بلکه تنها بهخاطر زورگویی یکجانبه آمریکا است و اغلب کشورها خودشان زیر بار نمیروند، زیرا آن را نوعی تحقیر خود میپندارند. اتحادیه اروپا با 28کشور یا چین و روسیه هر کدام با ادعاهای بسیار که خود را قدرتهای برتری میدانند، اگر بخواهند از آمریکا پیروی کرده و دنبال رو یک قانون داخلی و وضع شده از سوی رئیسجمهوری آن کشور باشند، یک نوع حقارت تلقی میشود که کشوری برای همه آنها تعیین تکلیف کرده و سیاستگذاری کند. اگر قرار بر تحریم ایران بود، باید بهوسیله شورای امنیت انجام میگرفت و نه توسط ایالات متحده. این کشور از سازمانها و نهادهای بینالمللی خارج شده و قوانین بینالمللی را نقض میکند و معنای ادامه این رویه توسط آمریکا، آن است که یک قدرت برتر جهانی در حال تولد است که اگر امروز ایران را تحت فشار قرار میدهد، فردا ممکن است به سراغ سایر کشورها هم برود و بهطور یکجانبه دیگران را تحت فشار تحریم قرار دهد. لذا بحث معافیت 8 کشور از تحریم نفتی ایران، هم منافع مشترک اقتصادی را شامل میشود و هم منافع بلندمدت سیاسی را.
* کارشناس و تحلیلگر اقتصادی
*هادی حق شناس
*آرمان امروز