چرا دانشمند ایرانی در دانمارک دستگیر شد؟
خرداد: گزارشی درباره دستگیری یکی از دانشمندان ایرانی را در دانمارک می‌خوانید.
در ۳۰ اکتبر، جواد رحیقی، دانشمند هسته‌ای و رئیس طرح چشمه نور ایران، برای یک سفر چهار روزه کاری تهران را به مقصد رم ترک کرد. این دانشمند با همتایان ایتالیایی در مرکز سنکروترون الترای ایتالیا دیدار کرد و سپس به شهر لوند سوئد رفت. اما آنچه به عنوان یک سفر معمولی آغاز شد، به یک کابوس تبدیل شد. زمانی که رحیقی برای بازگشت به کشورش به فرودگاه کپنهاگ رفت، در آنجا به مدت دو روز بازداشت شد.
رحیقی گفته بازداشت در کپنهاگ، یک «محنت هولناک» بود. در شب اول، او در یک زیرزمین در فرودگاه نگهداری شد که هیچ تخت، یا پنجره یا وسیله گرمایشی یا اتاق استراحت نداشت. رحیقی افزود: «من هیچ لباس مناسبی هم نداشتم.» در آن دوره، رحیقی سه بار از اتاق بازداشت بیرون برده شد تا چمدانش را شناسایی کنند و نمونه دی‌ان‌ای بدهد. علاوه بر این، درحالی که او فقط لباس زیر پوشیده بود، از او عکسبرداری شد. روز بعد، او به یک سلول زندان منتقل شد که حداقل یک تخت و توالت داشت. رحیقی گفت: «هیچکس دلیل بازداشتم را توضیح نداد.» خانواده‌اش در ایران هم از محل نگهداری او اطلاعی نداشت.
چرا دانشمند ایرانی در دانمارک دستگیر شد؟
در طول سه دهه بعد از تمام شدن دکترایش در رشته فیزیک هسته‌ای در دانشگاه ادینبورگ اسکاتلند، رحیقی، ۶۴ ساله، در ایران مشغول به کار بود. ابتدا در مرکز فناوری هسته‌ای اصفهان و سپس در مرکز پژوهش‌های هسته‌ای در تهران. در تمام این مدت، او به کار کردن با همکاران خارجی بر روی ساختار هسته‌ای و ذرات مهم آستروفیزیکی ادامه داد. در سال ۲۰۰۳، رحیقی به تلاش برای احداث یک سنکروترون چشمه نور به نام SESAME برای کاربران خاورمیانه‌ای و فراتر از آن ملحق شد. او اغلب روی کمیته‌هایی کار کرد که متولی آموزش دانشمندان بود. علاوه بر این، او عضو هیئت ایران در این پروژه بود که نهایتا در سال ۲۰۱۷ در منطقه آلان اردن افتتاح شد.
در هشت سال گذشته، رحیقی رئیس طرح چشمه نور ایران (ILSF) بود که هنوز در مرحله تحقیق و توسعه است. او تصریح کرد: «ایران هیچ تجربه بزرگی در زمینه شتاب‌دهنده‌ها ندارد. ما مجبور بودیم از نو آغاز کنیم.»
در سال ۲۰۱۱، برای سنکروترون یک سایتی در قزوین انتخاب شد. طرح نهایی در مرحله پایانی قرار دارد. رحیقی گفته آزمایشگاه‌های اروپایی به ILSF کمک کرده‌اند و تیم ILSF امیدوار بودند که آزمایشگاه‌های آمریکا هم به خاطر ترویج علم کمک کنند. اما این امید‌ها به دلیل اختلافات سیاسی میان ایران و اروپا برباد رفت.
هرگز به رحیقی گفته نشد که چرا در فرودگاه بازداشت شد. اما در یک دادگاه کپنهاگ او متوجه شد که مقامات دانمارک فکر می‌کردند او تحت تحریم است. در سال ۲۰۱۰ نام او در تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران ذکر شده بود. اما رحیقی اعلام کرده ادعا‌ها در تحریم‌های قبلی مبنی بر اینکه او در غنی‌سازی هسته‌ای درگیر بوده، «کاملا بی اساس» است.
رحیقی گفت: «من یک فیزیکدان هسته‌ای هستم، نه یک مهندس، من همیشه همکاری علمی بین ایران و سایر جهان را ترویج کردم.»
با امضای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در ژوئیه ۲۰۱۵، تحریم‌ها علیه رحیقی برداشته شد. از آن زمان، او چندین بار به آمریکا و اروپا سفر کرده است. در پاییز گذشته، بار دیگر تحریم‌های زیادی علیه ایران اعمال شد، اما رحیقی مجددا تحریم نشد.
سرانجام رحیقی آزاد شد و در پنجم نوامبر به کشور بازگشت. در یک نامه وزارت خارجه دانمارک به سفارت ایران آمده که بازداشت رحیقی «در نتیجه یک سوءتفاهم قابل‌تأسف» اتفاق افتاده و برای جلوگیری از تکرار چنین اتفاقاتی در آینده اقداماتی اتخاذ شده است.
اما رحیقی هنوز از این تجربه ناراحت است و دریافت غرامت از مقامات دانمارک را پیگیری می‌کند. او گفت: «من عضو جامعه علمی جهانی هستم. حقوقم به عنوان یک دانشمند و یک انسان پایمال شد.»
منبع: فرارو
