آیت الله صانعی اقتداری که منجر به استبداد شود را قبول ندارند

حجت الاسلام و المسلمین سیدهادی موسوی در گفت وگو با شفقنا، درباره سلوک و عملکرد سیاسی حضرت آیت الله العظمی صانعی اظهار کرد: با توجه به شناختی که از جناب حضرت آیت الله العظمی یوسف صانعی دارم، ایشان فردی بسیار روشن و آگاه به مسایل زمان و از مراجع نوگرا در مبانی فقهی هستند؛ همچنین در مسایل سیاسی بینش سیاسی خوبی دارند و نسبت به دیگران بسیار سرآمد هستند. فعالیت هایی که حضرت آیت الله صانعی داشتند، بیانگر شخصیت ایشان هست و کاملاً مشخص است که ایشان فردی پخته، دور اندیش و دارای بینش سیاسی بسیار روشن و بازی در عرصه های مختلف سیاسی است و به یک یا دو مورد انحصار ندارد. در واقع می توان گفت که هم در مسایل اجتماعی، هم در مسایل سیاست خارجی و هم در بینش سیاست های اقتصادی و سایر مسایلی که مربوط به جامعه، اجتماع، کشور و ملت می شود، بسیار روشن و آگاه هستند و تصمیمات ایشان می تواند به صورت لایحه در مجلس و قانون مورد استفاده قرار گیرد. من ایشان را یک فرد سیاسی و جامع الشرایط می دانم.

موسوی در پاسخ به اینکه آیت الله صانعی به حوزه سیاست به مفهوم اختیار گرفتن قدرت سیاسی و انحصار حکومت به فقها باور دارند؟ گفت: ایشان مساله ولایت فقیه را منتها تحت شرایطی قبول دارند همانطور که استادشان حضرت امام خمینی(ره) بیان فرمودند؛ ایشان نسبت به تمشیت امور جامعه در همه زمینه ها یعنی در مسایل بهداشتی، اقتصادی، سیاسی، نظامی و اداره کشور به معنای عام، نظر مثبتی دارند و معتقدند به اینکه ولی فقیه مخصوصاً اگر جامع الشرایط باشد می تواند اداره کشور کند و اداره کشور را نظارت و تحت پیگیرد قرار دهد.

وی درباره اینکه چه ویژگی هایی در عملکرد وسیاست های مرجعیت و آقای صانعی وجود دارد که اقتدار، ‌منزلت و محوریت مرجعیت را تضمین کند، اظهار کرد: ایشان اقتداری که منجر به استبداد شود را قبول ندارند بلکه اقتدار به معنای نظارت، مشاوره و هدایت جامعه به صورت مشاوره ای و شورایی را می پذیرند. به عنوان مثال اگر در یک مساله ای اختلاف نظری بین قوای سیاسی یا قوای اجتماعی باشد، ایشان معتقدند به اینکه بایستی این نظر را به مشورت گذاشت و نظر نهایی را اعلام کرد کما اینکه برخی مراجع دیگر از جمله حضرت امام خمینی(ره) و آیت الله منتظری نیز نظرشان بر همین بود منتها در زمان حیات امام خمینی(ره) بحث به این مرحله کشیده نشد، ولی آیت الله العظمی صانعی معتقدند بر اینکه نباید خود محوری یا به تعبیر دیگر استبداد حاکم شود، یک فرد نظر و حکم دهد و دیگران اجرا کنند بلکه اگر نظر فرد نظر درستی باشد، باید به شور گذاشته شود. سپس چنانچه اتفاق نظر و اتفاق آرا در آن نظر به وجود آمد به اجرا گذاشته شود مخصوصاً در مسایل اجتماعی یعنی در امور اجتماعات و حتی در امور اقتصادی باید مسایل مورد نظر مورد مشورت و بحث قرار گیرد؛ البته در این  مسایل باید متخصصین و کارشناسان نظر نهایی دهند، اما منظور این است که این کارشناسی باید در همه زمینه ها و ابعاد باشد، مخصوصاً در مورد مسایل نظامی بایستی کارشناس و متخصص نظامی نظر دهد که باز در عرصه نظام و سیاست نظامی مشاوره نیاز است، اما در مسایل دیگر یک مشاوره عام می طلبد بدین معنا که آیت الله صانعی همان گونه که در کتب خود به آن اشاره کردند معتقدند که مثلاً در مسایل اقتصادی یا اخلاقی جامعه بایستی از همه آرا، افکار و اندیشه ها بهره گرفت و استفاده کرد و در نهایت نظر پخته شده را به اجرا در آورد.

موسوی در مورد نگاه حضرت آیت الله صانعی در خصوص اقلیت های دینی و مذهبی، تصریح کرد: حضرت آیت الله صانعی در مباحث فقهی خود نظرشان را در خصوص اقلیت های دینی و مذهبی بیان فرمودند و معتقدند که اقلیت های مذهبی حقوق و مزایایی دارند که اسلام آنها را تبیین کرده و نظر ایشان هم با نظر اسلام فرقی نمی کند و همان نظر اسلام را بیان می کنند، ایشان معتقدند به اینکه حرمت هر فکر و عقیده برای خود آنها محترم است و باید از سوی دیگران به استناد آیه شریفه وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ نیز مورد احترام قرار گیرد.

وی ادامه داد: حقوق، ارزش های انسانی و اجتماعی اقلیت های مذهبی تا مادامی که اصطکاک با نظام جامعه و نظام حاکم ندارد باید محترم شمرده شود به خصوص در حکومت و جامعه ای که اسلامی است، اسلام در این زمینه وظایفی برای مسلمانان تعیین کرده است که باید مورد توجه قرار گیرد.

موسوی در مورد نگاه آیت الله صانعی به مداخله روحانیت در امور اجرایی، بیان کرد: در این مساله نظر شخص حضرت آیت الله العظمی صانعی با نظر حضرت امام خمینی(ره) تفاوتی ندارد. امام(ره) مخالف بود با اینکه روحانیون در مسایل سیاسی وارد شوند و نفوذ کنند، یادم می آید مرحوم آیت الله بهشتی در سال ۵۸ خدمت امام(ره) آمد و گفت: دوستان بسیار فشار آوردند که در انتخابات ریاست جمهوری شرکت کنم، امام(ره) نسبت به آیت الله بهشتی عتاب کرد و فرمود: «شما کارهای خودتان را انجام بدهید یعنی چه که دنبال ریاست جمهوری بیایید.» منتها بعدها علل و عواملی دست به دست هم دادند از جمله حرکات زشت منافقین و لیبرال ها، کار را به جایی رساند که منجر به این شد که روحانیون در عرصه سیاسی به معنای حکومت و اداره جامعه وارد شدند؛ طبیعتاً با توجه به شرایط پیش آمده، امام(ره) هم نسبت به حضور روحانیون در امور اجرایی و سیاسی اجازه صادر کردند. آیت الله صانعی هم مانند حضرت امام خمینی(ره) همین نظر را دارند، ایشان معتقدند که اگر واقعاً عناصر صالحی در جامعه باشند و بتوانند کشور را به معنای عام اداره کنند، روحانیون بایستی فقط به عنوان ناظر و هدایتگر آنها باشیم، اما اگر ببینیم که واقعاً نیروی کافی و صالحی در جامعه یافت نمی شود، روحانیون باید نفوذ و ورود کنند و اشکالی هم ندارد.

وی افزود: روحانیون بایستی در شرایط خاص به امور اجرایی و سیاسی ورود کنند مخصوصاً در برخی از رشته های اجرایی و اداری کشور مانند مساله قضا؛ اسلام این مسئولیت را به دوش روحانیت گذاشته و تأکید دارد که جامعه روحانیت از نظر قضایی نقش اول را داشته و پیشرو باشند. حضرت آیت الله صانعی نیز به همین عقیده هست و پافشاری دارد و در بحث های فقهی خود هم مکرر به این مساله اشاره کردند، اما قبول ندارند که روحانیت دیگران را کنار بزنند و خودشان زمام همه مسایل را به دست بگیرند.

موسوی در پاسخ به اینکه اگر بخواهیم ایشان را با مراجع هم عصر  و گذشته مقایسه کنیم، چه شباهت یا تفاوت هایی بین ایشان و سایر مراجع وجود دارد؟ گفت: بنده به عنوان شاگرد در درس بسیاری از مراجع حاضر شرکت کردم و معتقدم آیت الله صانعی یک فقیه نواندیش نوآوری است و سرآمد دیگران هست؛ ما تنها نباید مساله فقه را ملاک و معیار قرار دهیم بلکه باید شرایط دیگری هم برای مرجعیت و زعامت جامعه اسلامی در نظر بگیریم. ما اکنون می بینیم که آیت الله صانعی در تفسیر، مسایل اخلاقی و اجتماعی واقعاً صاحب نظر هستند، بسیاری از مراجع فعلی این حالت را ندارند یا اگر هم دارند در همه ابعاد نیست. در واقع می توان گفت که آیت الله صانعی در میان مراجع فعلی، جامع این مباحث و سرآمد دیگران هستند.