اخراج دیپلمات های ایرانی از تیرانا، برگزاری نشست ضد ایرانی 14 و 13 فوریه در ورشوی لهستان به موازات ایران هراسی های اخیر دانمارک و هلند، عدم پذیرش میزبانی دفتر SPV در وین، تحریم های اخیر قاره سبز علیه ایران در کنار تلاش هم زمان اتحادیه اروپا برای پیشبرد فعالیت ها در خصوص عملیاتی کردن سازوکار ویژه مالی ایران، شرایط پیچده و حتی متناقضی را از رفتار اروپایی ها در قبال ایران به دست می دهد. دیپلماسی ایرانی برای بررسی اهداف و دلایل این رفتارهای متناقض، گفت وگویی را با سید علی خرم، سفیر و نماینده دائم اسبق جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد در ژنو، سفیر اسبق جمهوری اسلامی ایران در جمهوری خلق چین و لیبی و نماینده ویژه اسبق رئیس جمهور نزد رؤسای جمهور سنگال، گینه و گامبیا در کمیته صلح سازمان کنفرانس اسلامی ترتیب داده است که در ادامه می خوانید:
از نگاه شما تحریمهای اخیر کشورهای اروپایی علیه تهران به واسطه اتهامات تروریستی و تلاش هم زمان با پیشبرد فعالیت ها برای عملیاتی کردن سازوکار ویژه مالی مبین چه نکته و یا نکاتی در خصوص برنامه و رفتار قاره سبز در قبال ایران است. از طرف دیگر به واسطه اخراج دیپلمات های ایرانی از تیرانا، برگزاری نشست ضد ایرانی 14 و 13 فوریه در ورشوی لهستان در کنار ایران هراسی های اخیر دانمارک و هلند، عدم پذیرش میزبانی دفتر SPV در وین و غیره، آیا می توان عنوان داشت که اکنون کشورهایی مانند لهستان، مجارستان، آلبانی، هلند، اتریش و دانمارک در حال اثرگذاری بر آلمان، فرانسه و انگلستان در خصوص عدم همراهی با تهران در توافق هستهای هستند؟
چرا اکنون لهستان و دولت آندژی دودا، رئیس جمهوری این کشور خود را میزبان نشست ضد ایرانی مدنظر دونالد ترامپ کرده اند؟
به نظر شما مدعوین نشست لهستان چه بازیگرانی هستند؟
در سایه همین میزبانی کشورهای اروپای شرقی و کشورهایی که جریانات راستگرای افراطی در آنها حضور و قدرت پیدا کرده است. در کنار آن مطمئنا برخی از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، رژیم صهیونیستی و کشوری مانند برزیل که اکنون در آن دولت راستگرای آقای "بولسونارو" روی کار آمده است، از جمله میهمانان نشست ماه فوریه ورشو باشند.
پس آیا نشست ضد ایرانی 13 و14 فوریه ورشو برای دوپاره کردن اروپا صورت خواهد گرفت؟
خیر به این شدت نمیتوان در مورد دوپاره کردن اروپا برای حمایت از ایران سخن گفت. اما به نظر می آید که آمریکا از دل نشسته لهستان به دنبال یک تست زنی و آزمایش جامعه جهانی در میزان همراهی با کاخ سفید برای تقابل با جمهوری اسلامی ایران باشد. اگر واشنگتن بتواند از دل نشست ماه فوریه ورشو پیروزی های نسبی کسب کند، یقینا بستری برای اقدامات بعدی محور ضد ایرانی خواهد بود. پس تهران و به خصوص دستگاه سیاست خارجی باید با دقت عمل، روشنگری های لازم را با ارائه ادله کافی انجام دهد. چرا که این یارگیری های آمریکا در سایه نشست لهستان، امکان دارد شرایط را برای تهران در آینده مشکل کند. البته این تلاش ها باید تا قبل از برگزاری این نشست و با به کارگیری تمام توان دیپلماتیک برای ناکامی برنامه ها و نقشه های کاخ سفید صورت گیرد. اگر چنین شود یقیناً این ایران خواهد بود که باعث دو شقه شدن کشورها در همراهی با سیاست های ایالات متحده آمریکا می شود.
آیا تحریم های اخیر قاره سبز نشان از تاثیر سیاستهای کشورهای بلوک شرق و جریان راست رادیکال در نگاه اتحادیه اروپا برای عملیاتی کردن سازوکار ویژه مالی دارد؟
در خصوص SPV و نگاه اتحادیه اروپا، آنچه واقع شده مبین این است که اتحادیه اروپا به هر نحوی که هست به دنبال عملیاتی کردن ساز و کار ویژه مالی مدنظرش حتی با وجود اعمال تحریم های اخیر است. این تلاش ها از سوی اتحادیه اروپا به دلایل مختلفی صورت می گیرد. این اتحادیه از یک سو می خواهد دغدغه های امنیتی خود را به واسطه حفظ توافق هستهای رفع کند و از طرف دیگر استقلال سیاسی خود را هم در برابر نگاه کاخ سفید و دونالد ترامپ نشان دهد. پس برنامه عملیاتی کردن سازوکار ویژه مالی از طرف کشورهای مستقل قاره و تروئیکای قدرت اتحادیه اروپا یعنی آلمان، انگلستان و فرانسه پیگیری می شود. البته از آن سو اروپای شرقی و جریان راست افراطی نیز به دنبال عدم تحقق این مسئله است. حال باید دید که زورآزمایی ابن دو جبهه اروپایی به کجا می انجامد. البته در راستای این دو شقه شدن اکنون ترامپ نیز دو هدف را به صورت همزمان پیگیری می کند؛ اول همراه کردن برخی از کشورهای اروپایی با خود ضد ایران و دیگری نیز مبین تلاش رئیس جمهوری آمریکا برای فروپاشی و اختلاف افکنی میان اعضای اتحادیه اروپا و کاهش قدرت و نفوذ این اتحادیه میان خود اعضا است. با این وصف اتحادیه اروپا قدرت تقابل در برابر سیاست های کاخ سفید را هم نخواهد داشت.
اکنون کشورهای مستقل اتحادیه اروپا برای تعدیل و مدیریت شرایط، سیاستی دوگانه را در قبال ایران در پیش گرفته اند؛ از یک سو تحریم هایی را علیه تهران در نظر می گیرند و از طرف دیگر تلاشهای خود را برای عملیاتی کردن تعهدات خود دارند. در این راستا به نظر می آید برلین، لندن و به خصوص پاریس سعی دارند سازوکار ویژه مالی را به برخی از مسائل مانند توان موشکی و نیز دیپلماسی منطقه ای کشور گره بزنند. ارزیابی شما در این رابطه چیست؟
یقیناً کشورهایی مانند فرانسه، انگلستان و آلمان نیز برنامههای جدی خود را برای ایران دارند. به خصوص که این بازیگران در مسئله توان موشکی و دیپلماتیک منطقه ای تهران فصل مشترکی با دونالد ترامپ دارند. پس این بازیگران هم برای رفع نگرانیهای خود و همچنین کسب پیروزیهای سیاسی و دیپلماتیک برای افزایش توانشان برابر کشورهای بلوک شرق، جریان راست افراطی و به خصوص دونالد ترامپ، بازی های جدی برای ایران در سایه سازوکار ویژه مالی خواهند داشت. به خصوص که اکنون لندن به واسطه مسئله برگزیت، پاریس به دلیل جولان جنبش جلیقه زردها و برلین نیز به واسطه کاهش قدرت آنگلا مرکل به این قدرت نمایی نیاز مبرم دارد. البته همین مشکلات نیز همزمان قدرت عمل این هم کشور را در اتحادیه اروپا تا اندازه ای کمک رنگ کرده است. اگر انگلستان نیز از اتحاده اروپا خارج شود، شرایط برای این سه بازیگر قدری سخت تر هم خواهد شد.
با این وصف آیا اساساً می توان به عملیاتی شدن سازوکار ویژه مالی اتحادیه اروپا نگاه داشت؟
علیرغم مشکلاتی که عنوان شد یقینا SPV عملیاتی می شود، اما این که میزان موفقیت آن و نیز توان تقابل آن با تحریمهای ایالات متحده آمریکا تا چه اندازه باشد، جای سوال و اما و اگر دارد. در حال حاضر میزان موفقیت این ساز و کار به رفتارهای تهران بستگی دارد. در این راستا یقیناً دستگاه سیاست خارجی باید فعالیت های خود را در قاره سبز به شدت افزایش دهد و در مقابل مواضع و اتهامات منتسب به ایران روشنگری های لازم را با ادله کافی ارائه کند تا بتواند کشورهای حامی خود را برای پشتیبانی از خود تقویت کرده و برخی از بازیگران اروپایی را که در حال ایجاد شکاف با ایران هستند را به نسبت با خود همراه کند. این که ما در تهران بنشینیم و به مواضع دیپلماتیک و پاسخ های شعاری از زبان سخنگویی بسنده کنیم، یقیناً کاری از پیش نمیبرد. متاسفانه دستگاه سیاست خارجی در این مدت تنها برخی شعارها، اظهارتاسف ها، تکذیب ها و تاییدیه ها دل خوش کرده است و هیچ گونه سفر و فعالیت دیپلماتیک را برای پر کردن این خلأ نداشته اند. من معتقدم که آقای ظریف باید در این راستا تلاش های خود را گسترش دهد. ضمن احترام به تمام کوششهای دستگاه سیاست خارجی در سفر به هند و عراق، ما باید برنامه های جدیدی برای این حوزه هم تا قبل از نشست ماه فوریه ورشو انجام دهیم. چرا که به نظر می آید در این نشست، ایالات متحده آمریکا برنامه جدی برای ایران هراسی و ایجاد یک اجماع در جامعه جهانی دارد.