پاسخ دندان شکن ایران به تحریم‌های نفتی امریکا
خرداد؛ با توجه به کاهش صادرات نفت ایران، کارشناسان معتقدند راهکار اساسی بی‌اثر کردن تحریم‌های نفتی گذر از خام‌فروشی و صادرات فرآورده‌های نفتی است؛ راهکاری که باید هرچه زودتر در دستور کار دولت و مجلس قرار گیرد.
همزمان با آغاز فاز دوم تحریم‌های نفتی، مایکل پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا از تلاش آمریکا برای به صفر رساندن میزان صادرات نفت ایران خبر داده است. هرچند با توجه به تحولات اخیر بازار جهانی نفت این ادعا در عمل امکان‌پذیر نیست، اما آمار نشان میدهد که صادرات نفت ایران از اردیبهشت سال قبل تا کنون به میزان قابل توجهی کاهش یافته است.
کارشناسان معتقدند دلیل موثر واقع شدن تحریم‌های نفتی، مدل سنتی فروش نفت کشور است بدین صورت که نفت ایران توسط مدیر امور بین الملل شرکت ملی نفت و در قالب محموله‌های بسیار بزرگ به مشتریان مشخصی فروخته می‌شود که رهگیری آن برای آمریکا بسیار ساده است. در نتیجه یکی دیگر از راهکار‌هایی که در صورت جدیت در پیگیری و اجرای آن میتواند تأثیر قابل‌توجهی بر مقابله با تحریم‌ها داشته باشد فروش نفت در بازار بورس است.
مزیتی که صادرات فراورده‌های نفتی و فروش نفت خام در بازار بورس دارد؛ تعدد خریداران، کوچک بودن حجم محموله‌های نفتی و تنوع محصولات است که درنتیجه در مقایسه با فروش سنتی نفت خام، امکان رهگیری را برای امریکا بسیار سخت‌تر می‌کند.
هرچند استفاده از ظرفیت بورس انرژی و سایر کانال‌های موجود برای فروش نفت ایران میتواند مانع افت محسوس میزان صادرات نفت کشور شود، اما باید توجه داشت که اصلی‌ترین اهرم امریکا برای اعمال فشار اقتصادی به ایران، جلوگیری از صادرات نفت خام این کشور است درنتیجه به‌وضوح مشخص است که ایران برای رهایی از این فشار باید زمین بازی را تغییر داده و در راستای توسعه صنایع پالایشی و صادرات فرآورده به جای نفت اقداماتی جدی انجام دهد؛ موضوعی که طی سال‌های اخیر بار‌ها توسط کارشناسان و برخی مدیران مطرح‌شده است. احداث و بهره‌برداری پالایشگاه خلیج‌فارس یکی از نمونه‌های موفق ایران در حوزه ساخت و تاسیس صنایع پالایشی است که به اشتغال‌زایی و کاهش خام‌فروشی کمک بسزایی کرد و حاکی از توانمندی داخلی کشور در توسعه پتروپالایشگاه‌ها است.
هدایت نقدینگی از بازار‌های غیرمولد به سمت توسعه صنایع پالایشی
با توجه به اهمیت توسعه صنایع پالایشی طرحی در کمیسیون انرژی مجلس با عنوان " طرح افزایش ظرفیت پالایشی با استفاده از سرمایه‌های مردمی" به تصویب رسیده است. این طرح ناظر به ماده ۴۴ قانون برنامه ششم توسعه و کاهش وابستگی اقتصاد به نفت مطرح‌شده است که ایجاد ظرفیت پالایش ۲.۷ میلیون بشکه نفت و میعانات گازی را تا پایان برنامه مذکور مطالبه کرده است، از این ظرفیت پالایش ۳۶۰ هزار بشکه توسط پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس تأمین‌شده و ۴۸۰ هزار بشکه مربوط به طرح فراگیر پالایشی سیراف است و باقی‌مانده آن یعنی ۱.۸۶ میلیون بشکه مربوط به ظرفیت پالایش نفت خام است. در حال حاضر این طرح‌ها هم جانمایی شده و هم از مجوز‌های لازم و دانش ساخت و راه‌اندازی برخوردارند و حتی خوراک لازم نیز تخصیص داده‌شده است؛ و در صورت تأمین سرمایه در مدت کوتاهی عملیاتی خواهند شد.
در حال حاضر نقدینگی موجود در بازار فعلی حدود ۱۶۰۰ هزار میلیارد تومان است و درصورتی‌که به مسیر درستی هدایت نشود آسیب‌های بسیاری بر پیکره اقتصاد و معیشت مردم وارد خواهد کرد. روشی که این طرح برای تأمین مالی مطرح می‌کند استفاده از سرمایه‌های مردمی و هدایت نقدینگی موجود به سمت ساخت ۸ پتروپالایشگاه ۲۵۰ هزار بشکه‌ای است. همچنین دولت موظف است طبق دستورالعمل ذکرشده در این طرح از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی حمایت کند. به‌این‌ترتیب که وزارت نفت موظف است تا سقف ۲ میلیون بشکه به تمام طرح‌های پالایشی و پتروپالایشی با ظرفیت ۶۰ هزار بشکه یا بالاتر از آن با شرایطی که در ماده ۵ این قانون آمده است، مجوز خوراک و تعهد تنفس خوراک اعطا کند.
منظور از تنفس خوراک، اعطای خوراک در تمام یا بخشی از سال‌های اول و دوم پس از بهره‌برداری واحد یا طرح توسعه ظرفیت پالایشی است به صورتی که هزینه خوراک در این مدت به‌عنوان وام به مجموعه سهامداران پالایشگاه یا پتروپالایشگاه به‌حساب آید و طی ۱۲ سال با نرخ سود ۴ درصد ارزی مورد بازپرداخت قرار گیرد. ضمناً شرکت‌هایی که متقاضی دریافت تنفس خوراک هستند باید حداقل ۱۰% و حداکثر ۵۱% سرمایه را تأمین کرده و مابقی آن طبق ضوابط سازمان بورس و اوراق بهادار به‌عنوان سهام از طریق پذیره‌نویسی به عموم مردم اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی واگذار شود. به‌این‌ترتیب عموم مردم علاوه بر دریافت سود سهام پس از ساخت واحد‌های پالایشی؛ به‌عنوان سهام‌دار نیز در این پروژه‌ها حضور خواهند داشت.
کوتاهی مجلس در پاسخ منطقی به تحریم‌های نفتی آمریکا
علی‌رغم تصویب این طرح در کمیسیون انرژی مجلس در آذرماه گذشته، درحالی‌که انتظار می‌رفت با توجه به شدت و سرعت عملکرد امریکا برای تحریم و فشار به ایران مجلس و دولت نیز همه نیروی خود را برای مقابله به کار بگیرند، اما متأسفانه ظاهراً ضرورت اجرای طرح‌هایی ازاین‌دست هنوز توسط دو قوه آن‌چنان‌که باید و شاید درک نشده و این طرح هنوز در صف انتظار برای بررسی و تصویب در صحن مجلس روی میز مانده. مساله‌ای که منجر به گلایه‌ی رهبری نیز در سخنرانی سال جدید شد. درحالی‌که ضربه به اقتصاد ایران اولویت اول امریکا است می‌طلبد مجلس و دولت نیز برای مقابله با فشار‌های امریکا و بررسی و اجرای راهکار‌های موجود هرچه سریع‌تر دست‌به‌کار شوند.
