فارین پالیسی: شواهدی مبنی بر نقش ایران در عملیات حمله به تاسیسات نفتی عربستان موجود نیست
خرداد؛ در چند روزی که از حمله حوثی‌های یمن به تاسیسات نفتی عربستان سعودی می‌گذرد، خیلی‌ها تلاش کرده‌اند با انتساب این حمله به جمهوری اسلامی ایران بهانه‌ای برای جنگ افروزی در خلیج فارس به‌دست آورند. اما شواهدی که اثبات کند ایران نقش موثری در این حمله داشته به‌دست نیامده است.
به گزارش شفقنا از فارین پالیسی؛ به‌رفم این‌که شواهد موجود حکایت از این دارد که جمهوری اسلامی نقشی در جریان حمله به آرامکو ندارد، اما کارشناسان بر این عقیده‌اند که آمریکا هم برخلاف تمام ادعاهایش تمایلی به درگیری نظامی در منطقه ندارد. چنان‌که تاکنون دیگر مواردی هم که حملات انجام شده به جمهوری اسلامی ایران منتسب شده‌اند، منجر به درگیری نظامی این کشور با ایالات متحده نشده است.
در مقاله‌ای که در پی می‌آید، روبی گرامر، الیاس گرول و ایمی مکینون نویسندگان ارشد فارین پالیسی تلاش کرده‌اند به پرسش‌های موجود درباره حملات پهبادی به تاسیسات نفتی عربستان پاسخ دهند. پاسخ‌هایی که اغلب به این نتیجه می‌رسد که شواهدی مبنی بر نقش ایران در این عملیات موجود نیست…
حملات روز شنبه به تاسیسات و زیرساخت‌های نفتی عربستان سعودی بازارهای بین‌المللی نفت را دچار آشوب کرده تنش‌ها را بین جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده افزایش داده؛ تا حدی‌که پرزیدنت دونالد ترامپ تهدید کرده که ارتش آمریکا آماده پاسخ متقابل به جمهوری اسلامی ایران، تسلیحاتش را روی اهداف ایرانی "قفل‌شده و بارگیری‌شده” نگه داشته است.
اما هنوز در مورد این حملات ناشناخته‌ها و ابهامات زیادی موجود است، از جمله این‌که چه کسی این حمله را انجام داده؛ و موشک‌ها یا هواپیماهای بدون سرنشینی که موفق شده‌اند نیمی از تولید نفت روزانه عربستان سعودی را نابود کنند، از کجا پرتاب شده‌اند. در این بین مقامات آمریکا جمهوری اسلامی ایران را مقصر دانسته؛ اما ایرانی‌ها این اتهامات را رد کرده‌اند.
روز گذشته وزارت امور خارجه عربستان سعودی در بیانیه‌ای گفت که «تحقیقات اولیه نشان می‌دهد که سلاح‌های به کار رفته در این حمله سلاح‌های ایرانی بوده‌اند. اما تحقیقات برای تعیین مکان و نیروی دستوردهنده و البته مجری حمله همچنان ادامه دارد».
شورشیان حوثی یمن که از حمایت تهران برخوردار هستند، مسئولیت این عملیات را برعهده گرفته‌اند، اما هنوز این پرسش برای تحلیلگران پاسخ داده نشده که آیا این گروه توانایی انجام عملیاتی چنین پیچیده و جسورانه را دارد یا نه.
در پاسخ به این سؤال که آیا جمهوری اسلامی ایران مسئول حملات است یا نه؛ دونالد ترامپ گفت که شواهد موجود به تهران اشاره دارد. او در ادامه گفت که میزان مسئولیت تهران در این حملات در حال بررسی است.
مقامات آمریکا تصاویری ماهواره‌ای از تبعات این حملات را منتشر کرده‌اند، اما جز این تصاویر اطلاعات دیگری که ادعاهای آمریکا مبنی بر دخالت جمهوری اسلامی ایران در حمله به تاسیسات نفتی عربستان را اثبات کند، منتشر نشده است. سایر قدرت‌های بزرگ از جمله اتحادیه اروپا و چین نیز خواستار احتیاط در مورد تعیین عجولانه مقصر هستند.
حالا در این فضای بلاتکلیف، چند پرسش اساسی وجود دارد که پاسخ آن‌ها می‌تواند در ادامه درگیری‌های بین جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده نقش کلیدی داشته باشد.
حملات چگونه انجام شده؟
هنوز دقیقاً مشخص نشده که حملات چگونه انجام شده؛ اما شواهد موجود حاکی از این هستند که حمله به تاسیسات نفتی آرامکو یا حمله موشکی بوده، یا حمله با هواپیماهای بدون سرنشین و یا ترکیبی از این دو روش. این حملات مناطق نفتی سعودی و کارخانه های فرآوری نفت را ویران کرده است. مقامات آمریکایی با انتشار تصاویری اشاره کرده‌اند که ۱۷ نقطه از تأسیسات مورد هدف قرار گرفته‌اند. تصاویر البته اطلاعات خاصی از موقعیت مکانی منطقه‌ای که حملات از آن‌جا صورت گرفته است، نمی‌دهند.
چه کسی مسئول است؟
جان میلر ژنرال بازنشسته می گوید که ایالات متحده و عربستان سعودی باید جنگ یمن را تمام کرده و حملاتشان را متوجه جمهوری اسلامی ایران کنند.
شورشیان حوثی مورد جمهوری اسلامی ایران مسئولیت حمله به تاسیسات آرامکو را بر عهده گرفته و ادعا کرده‌اند که در این عملیات از ۱۰ هواپیمای بدون سرنشین استفاده شده است. روز دوشنبه این گروه تهدید کرد که حملات دیگری به تأسیسات نفتی سعودی انجام خواهد داد و البته ادعا کرد که تسلیحات حوثی‌ها توانایی دسترسی به هر جایی را در عربستان دارند.
مقامات آمریکا اما اعلام کرده‌اند که ادعای حوثی‌ها محل تردید است و اظهار داشتند که ماهیت پیچیده این حملات فراتر از توانایی‌های این گروه شورشی است. وزیر امور خارجه آمریکا، مایک پومپئو، نیز به‌سرعت انگشت اتهام را به سمت ایران گرفت و در همان روز شنبه در توئیتی گفت: "از همه ملت‌ها می‌خواهیم حملات ایران را به صورت آشکار و علنی و بدون ابهام محکوم کنند.” وی در ادامه ادعا کرد که هیچ مدرکی برای تأیید این‌که حملات از یمن انجام گرفته‌اند وجود ندارد». پومپئو مدرکی برای تایید اظهاراتش ارائه نکرد.
مقامات آمریکا هم‌چنین ادعا می‌کنند که بر اساس تصاویر ماهواره‌ای حملات از شمال یا شمال غربی انجام شده است؛ یعنی از ایران یا عراق. اما خساراتی که در ضلع غربی مخازن نفتی به‌وجود آمده، ادعاهای این مقامات را زیر سوال می‌برد.
یک احتمال قابل قبول دیگر هم مبنی بر این احتمال است که رزمندگان حوثی عملیات را از داخل عربستان سعودی هدایت کرده‌اند. بیانیه حوثی‌ها که در آن از «همکاری مردم شریف عربستان» تشکر شده، این احتمال را قابل قبول جلوه می‌دهد.
آیا تندروهای ایران می‌توانند این حمله را انجام داده باشند؟
با این‌که جناح‌های سیاسی داخل ایران، از جمله اصلاح‌طلبان و برخی گروه‌ها سال‌هاست در مورد سیاست‌های روابط خارجی و به‌خصوص پذیرش توافق هسته‌ای موسوم به برجام با هم اختلاف نظر دارند؛ اما اکثر کارشناسان در این‌که یک جناح تندرو در ایران این حملات را آغاز کرده باشد، تردید دارند. باربارا لیف، سفیر سابق ایالات متحده در امارات متحده عربی می‌گوید: "ماهیت استراتژیک این هدف، چنین عملیاتی را جزو عملیاتی به‌شمار می‌آورد که باید رهبری یا دولت دستور انجام‌شان را صادر کنند؛ و اقدامی نیست که توقع داشته باشیم عناصر سرکش به خود اجازه انجام آن را بدهند».
سوزان مالونی، متخصص امور خاورمیانه در موسسه بروکینگز نیز می‌گوید «با این‌که هنوز صحبت درباره دخالت ایران در این حمله خیلی زود است؛ اما این مشخص است که انجام چنین عملیاتی بدون رضایت و آگاهی رهبری ارشد ایران احتمالی در حد صفر درصد دارد».
آیا ممکن است حملات از عراق آغاز شده باشد؟
کارشناسان و مقامات دیگری وجود دارند که بر امکان انجام حملات توسط گروه‌های نیابتی ایران از خاک عراق یا سوریه پافشاری می‌کنند. حتی مقامات ایالات متحده ادعا می‌کنند که حمله پهبادی ماه مه به عربستان سعودی نیز از عراق آغاز شده بوده. با این‌حال دولت عراق با قاطعیت این موضوع را انکار می‌کند. بغداد هم‌چنین ادعا کرده که پومپئو به نخست وزیر عراق عادل عبدالمهدی اطمینان داده که حملات از قلمرو عراق انجام نشده است. وزارت امور خارجه آمریکا هنوز درباره این روایت دولت عراق اظهارنظر نکرده است.
آیا ایران می‌توانسته چنین حمله‌ای را از خاک خودش آغاز کند؟
مقامات ایالات متحده روی این احتمال پافشاری می‌کنند. اما کارشناسان سیاسی بر این عقیده‌اند که اگر هم بر فرض محال جمهوری اسلامی ایران در این قضیه نقشی داشت، بی‌تردید این کار را از سریق نیروهای نیابتی‌اش انجام می‌داد- که فرصت انکار و تکذیب را داشته باشد. در کل به‌نظر کارشناسان منطقی نیست کشوری چنین اشتباه بزرگی مرتکب شود.
می گویند سناریوی احتمالی است ، نشان دهنده تشدید قابل توجه است. مقامات رسمی و فعلی آمریکا می گویند که کتاب پخش رسمی ایران ، حمله از طریق نزدیکان این کشور به دیگر کشورها است تا از این طریق استحکام قابل قبول را حفظ کند.
پاسخ آمریکا چه خواهد بود؟
آمریکایی‌ها بر این باورند که علیرغم تنش‌هایی که بین ایالات متحده و متحدانش در اروپا و آسیا در زمان ترامپ به‌وجود آمده؛ اما جمهوری اسلامی تنها کشوری است که از درگیری با آمریکا استقبال می‌کند تا مستقیماً زیرساخت های نفتی خلیج فارس را که نقشی مستقیم در بازارهای جهانی انرژی دارند، مورد تهدید قرار دهد. به این دلیل هم هست که ترامپ گفته که اگر عربستان اعلام رسمی کند، می‌تواند یک درگیری مستقیم با ایران انجام دهد- با این‌که وزارت امور خارجه عربستان سعودی در بیانیه خود اعلام کرده که این کشور پادشاهی "توانایی و اراده دفاع از سرزمین و مردم خود را” دارد!
با این‌حال و به‌رغم تمام ادعاها ترامپ که در روزهای اوج تنش با ایران بارها اظهار کرده که زندگی آمریکایی‌ها خط قرمز اوست؛ بعید است یک سال پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری، برای گرفتن انتقام عربستان سعودی تن به جنگی بدهد که حداقل برای بیشتر رای‌دهندگان اتفاقی جذاب نیست! به‌خصوص که شعار اصلی دونالد ترامپ خروج نیروهای آمریکایی از خاورمیانه بوده نه ورود در یک جنگ دیگر.
برای همین هم کارشناسان به صحبت‌های ترامپ در روز دوشنبه اشاره می‌کنند که گفت "دوست دارد از جنگ با ایران جلوگیری کند و از دیپلماسی با ایران هرگز خسته نشده است. ترامپ هم‌چنین گفت که "من می دانم که بالاخره توافق حاصل خواهد شد»…
