سفر ویژه و متمایز روحانی به ژاپن؛ یک اتفاق بزرگ در راه است؟

به گزارش خرداد، عباس عراقچی را عموم مردم از فرآیند مذاکرات پر توجه هسته ای موسوم به برجام می شناسند اما او دیپلماتی پر سابقه در وزارت امورخارجه است و اتفاقا سفیر ایران در ژاپن در سال 86 تا 90، چندی پیش بود که عراقچی در سفری به شرق آسیا به چین و ژاپن سفر کرد و طی آن پیام کتبی روحانی را به نخست وزیر ژاپن تقدیم کرد. البته گویا با توجه به اخبار اخیر این سفر دستور کاری فراتر از آنچه پیش بینی می شده داشته است. آنچنان که عراقچی در مصاحبه با تلویزیون ژاپنی اولین مقام رسمی ایرانی بود که از سفر روحانی به ژاپن گفت.

پس از آنکه روزنامه ژاپنی خبر از سفر قریب الوقوع روحانی به توکیو داد، پرده ها از مذاکرات پشت پرده فرو افتاد و آبه شنزو در کنفرانس خبری با تایید انجام این سفر، تاکید کرد:«کشورش درحال برنامه‌ریزی سفر حسن روحانی به توکیو است چون ژاپن می‌خواهد درحل «بن‌بست هسته‌ای بین تهران و واشنگتن» و «کاهش تنش در خاورمیانه» که منبع ۸۰ درصد نفت موردنیاز ژاپن است نقش فعال‌تری ایفا کند. شینزو آبه روز دوشنبه ۱۸ آذر نیز در سخنانی تاکید کرد که ژاپن به‌دنبال میانجی‌گری بین ایران و آمریکاست و جامعه بین‌المللی نیز چنین انتظاری دارد.

آنچه که به طوررسمی می دانیم آنست که روحانی پس از سفر به مالزی قرار است در 28 یا 29 آذرماه سفری 3 روزه به ژاپن داشته باشد اما آنچه که نمی دانیم و می توانیم برای این سفر در این برهه زمانی متصور باشیم و گمانه زنی پیرامون آن فضای رسانه ای و دیپلماتیک را در بر گرفته است، چیست؟

از همین حالا رسانه های اصولگرا و شخصیت های این جریان سیاسی در فضای توئیتری، شمشیرها را تیز کرده و با اخطار و انذار به روحانی او را از اقدامی غیر حساب شده بر حذر می دارند و عناوینی چون هاراگیری در ژاپن را برای مطالب خود تیتر می کنند.

برخی از تحلیل گران گمانه زنی می کنند که روحانی با توجه به تحولات اخیر و کاهش محبوبیت روزافزون و در پیامد آن تقلیل جایگاه در معادلات نانوشته قدرت و عطف به انتخابات مجلس آتی و پیروزی احتمالی طیف منتقد دولت در آن فرصت اندکی برای احیای جایگاه خود در معادلات قدرت دارد و سفر به ژاپن می تواند توامان با یک اقدام انتحاری شده و او برای نجات دولت از ورطه بن بست سیاسی اقدامی غیر منتظره از خود نشان دهد، موید چنین تحلیلی را می توان در اظهارات آبه شینزو سراغ گرفت که با صراحت از میانجگیری میان ایران و آمریکا گفته و روابطه شخصی حسنه و دوستانه ای هم با شخص ترامپ دارد و ازطرف دیگر رسانه های ژاپنی هم از استقبال مقامات آمریکایی از انجام این سفر نوشته و از تمایل آمریکایی ها برای دستیابی به فحوای مذاکرات خبر داده اند.

مهم ترین نقطه قوت روحانی در دوران ریاست جمهوری حصول توافق هسته ای بود که دست بالا را به دولت او بخشیده و با جذب سرمایه گذاری خارجی و بهبود روابط خارجی میرفت که دولت او را در قله موفقیت قرار دهد اما روی کارآمدن ترامپ همه چیز را تغییر داد، حالا هم در بدترین موقعیت دولت چرا آغاز یک مذاکره نتواند معادلات را برای روحانی تغییری مهم و اساسی دهد؟ به خصوص که طرف مقابل هم در آستانه انتخابات برگ برنده ای چون مذاکره با ایران را به راحتی از دست نمی دهد.

سفر ژاپن اگر نتواند آن گام اساسی و مهم را محقق کند از اساس محلی از اعراب در شرایط فعلی برای روحانی ندارد و بر همین منوال نمی توان این سفر را ساده و منطبق بر شعارهای متداول و پیش افتاده ای چون مذاکرات دو جانبه و بهبود روابط فی مابینی ارزیابی کرد.

در دیگر سو البته روحانی با دو چالش جدی روبروست. اولین نکته به طرف مقابل باز می گردد آنکه آنان تا چه حد حاضر به تغییر رفتار و امتیازدهی خواهند بود؟ به عنوان مثال یک دیدار فرمالیته و یک عکس یادگاری صرف هر چند می تواند بمب خبری باشد و تکانه ای بزرگ اما در نهایت هیچ گره ای از کار دولت روحانی باز نمی کند و هزینه و فایده چنین مذاکره ای و انعطاف طرف مقابل فاکتور بسیار مهمی است که گمان نمی رود روحانی با همه تنگناها بدان التفات و نظر نداشته باشد. آنچنان که در نیویورک همه چیز تا مرحله غایی و نهایی هم پیش رفته بود و حتی طرف آمریکایی به گفته خود روحانی پیشنهادات وسوسه برانگیزی هم داده بود اما با عدم اعتماد به گفتار و رفتار ترامپ تبادل و گفت و گویی انجام نپذیرفت.

دومین نکته هم به نهی رسمی و علنی رهبر انقلاب در خصوص مذاکره با آمریکا باز می گردد. به خصوص که همین چند روز پیش هم در اقدامی معنادار سایت معظم له با انتشار تصویری، مذاکره با آمریکا را به مثابه اسب تروای نفوذ قلمداد کردند و تاکیدی مجدد و موکد بر عدم مذاکره با طرف غربی داشتند. البته ایشان مذاکره با دول دیگر را رد نکرده و مذموم ندانسته اند اما به نظر نمی رسد مذاکره نیابتی و واسطه ای با طرف ژاپنی همانند میانجیگری فرانسه اروپایی فایده ای داشته و تغییری ایجاد کند به خصوص که بازه زمان اندکی برای روحانی با توجه به تحولات داخلی برای یک تغییر ملموس و تحول آفرین در روند معادلات وقت باقیمانده است.

هر چه هست با توجه به اظهارات آبه شینزو، موقعیت روحانی در معادلات داخلی، امتیاز مهم مذاکره با ایران برای دولت آمریکا در آستانه انتخابات این سفر یک سفر عادی و متداول دیپلماتیک نیست و باید دید روحانی با هزینه و فایده آنچه که بدان اشاره رفت، در نهایت به کدامین سمت و سو حرکت خواهد کرد.