ایران و عربستان شاید فصلی دیگر

سرویس سیاسی خرداد- رضا رئیسی: مهم ترین چهره‌آرای منازعات تند و تیز ژئوپلتیکی خاورمیانه در طول یک دهه گذشته افزایش و بالاگیری تنش و تخاصم میان ایران و عربستان در غرب آسیا بوده است. دو قدرت سنتی و همیشگی و پیشقراولان معنوی دو مکتب اصلی مذهبی جهان اسلام فارغ از اختلافات ریشه ای و سنتی همیشگی در این مدت با شیبی همواره تند و تیز به صف آرایی و زورآزمایی با یکدیگر در هارتلند انرژی جهان و مهد تمدن تاریخی دنیا پرداخته اند.

به گزارش خرداد، ایران و عربستان به دلایل مختلف که از حوصله این مقال خارج است و همگان به چند و چون آن اشراف و آگاهی داریم، هیچ گاه یک دوست و متحد استراتژیک نبوده و هیچ گاه نیز شاید نخواهند شد اما می توانند دو رقیب معقول و مداراجو  با رعایت قاعده حسن همجواری باشند، آنچه که در طول تاریخ روابط دو کشور هم مسبوق به سابقه بوده و در برهه هایی چون زمامداری ملک فهد در عربستان و دولت های سازندگی و اصلاحات در ایران شاهد آن بوده ایم.

موضوع اما به هنگامی حاد شد که این دو رقیب بالقوه از حالت موازنه قدرت خارج شده و به قصد بالفعل کردن نفوذ و توانایی خود در صورت بندی قدرت منطقه ژئواستراتژیک خاورمیانه و نبض تپنده انرژی جهان، وارد کارزاری سخت و پردامنه شدند، شاید به خیال آنکه می توانند تفوق خود بر دیگری را یکسره کرده و حریف را از گردونه رقابت بیرون بیاندازند و شاید هم بواسطه تهدیدی که از سوی طرف مقابل حس کرده و گمان آن داشتند که برای بقا چاره ای جز نبرد رو در رو ندارند.

ایران در این مبارزه متکی به توانمندی داخلی و حیطه نفوذ خود در جنبش های مقاومت منطقه ای بود و طرف عربستانی روی حمایت قدرت های جهانی از خود و دلارهای بادآورده نفتی حساب باز می کرد.

خیزش های منطقه ای موسوم به بهار عربی به روایت آنها و بیداری اسلامی به روایت ما آن جرقه مهمی بود که فیتله منازعه پردامنه را روشن کرد و صف آرایی میدانی تازه را به حیز انتفاع رساند.

ناگفته پیداست که عربستانی که از این تهدید بزرگ برای حکومت یکه سالار و قبیله ای خود به دنبال فرصت سازی و عبور از این گردنه سخت بود، نتوانست در موج دوم تحولات در برابر شرکای منطقه ای ایران در سوریه و عراق تفوقی حاصل کند و در یمن نیز به باتلاقی ژرف رهنمون شد.

محمد بن سلمان جوان و پر شر و شور که همزمان با اصلاحات اجتماعی تدریجی و بی سابقه در داخل می خواست افکار عمومی داخلی را نسبت به هیئت حاکمه مثبت سازد، همزمان ماجراجویی در منطقه را هم با ضرب و زور دلارهای نفتی به شدت دنبال می کرد و یمن مهم ترین پروژه او در این مسیر بعد از ناکامی در سوریه و عراق بود اما درست همینجا بود که شکست این پروژه بلندپروازانه مشخص شده و به نظر می رسد تغییر تدریجی رفتار سعودی از همینجا و چند ماهه پیش بعد از حمله بزرگ حوثی ها به نیروهای سعودی و مناطق داخلی آنها کلید خورد.

بن سلمان به ناگهان مذاکرات با حوثی ها را آغاز کرد اما در پس زمینه ذهنی خود هنوز امیدوار بود که با اتکا به ایالات متحده بتواند شاخ ایران در منطقه را بشکند اما چند اتفاق دیگر این پندار را هم بلاموضوع و ابتر کرد.

حمله پهپادی بی نقص و بی سابقه به تاسیات نفتی آرامکو که شاهرگ حیاتی اقتصاد عربستان بود یکی از این اتفاقات بود. میانجی ها به میدان آمده و سفرهای دیپلماتیک پر ترافیکی به مقصد مشترک ریاض و تهران آغاز شد اما درست شاید در برهه ای که می رفت مذاکرات به نتیجه ای منجر شود و سردار بی مثال ایرانی حامل پیام مهمی برای عربستان به مقصد کاخ ریاست جمهوری عراق بود، آمریکا آخرین تیر ترکش را رها و از همه خطوط قرمز گذر کرد، شاید به این امید که از نزدیکی ایران و عربستان جلوگیری و به عربستانی ها این پیام را صادر کند که بدون کدخدا ره به جایی نبرده و خیال خام توافق با ایران را از سر بیون کنند و البته این نکته را هم شاید منظر داشتند که قدرت خود را به رخ منبع عظیم دلارهای نفتی خود بکشانند که هنوز این آنها هستند که معادلات بالادستی را در اختیار داشته و قدرت بی چون و چرا هستند.

واکنش بی سابقه و جسورانه و مقتدرانه ایران به این حمله تروریستی البته هیمنه  این ادعاها را فرورریخت و به طرف عربستانی این نکته مهم و تعیین کننده را گوشزد کرد که ایران با اتکا به هیچ قدرتی قابل حذف از معادلات منطقه ای نیست و کسی نمی تواند نه با تحریم نه با ترور و نه با چالش زایی داخلی از پس مردان پارسی بی محابای این روزها برآید.

نشانه هایی که در این یکی، دو روز در گفتار مقامات دو کشور نمود یافته البته حکایت از آن دارد که دو طرف در مسیر توافقات و تغییرات تازه در رفتارهای متقابل در حال حرکت هستند.

عادل الجبیر وزیر مشاور در امورخارجه دولت عربستان که در بحبوحه منازعه میان ایران و عربستان در سمت وزیر امور خارجه قرار داشت و شهره بر ضدیت با ایران است، در اجلاس داووس البته تندترین اظهارات و حملات را دوباره متوجه ایران کرد و شاید در نگاه اول این پالس منفی نسبت به نزدیکی دو کشور باشد اما با توجه به سابقه او در ضدیت با ایران و نیز محلی که این اظهارات را مطرح کردهف می توان حدس زد که این گفتار آخرین تلاش ها و تیر ترکش لایه های تندرو و ضد ایرانی هیئت حاکمه عربستان با هماهنگی طرف های نئومحافظه کار آمریکایی است و آنان با احساس خطر از تغییر و تحولات تازه اینگونه به میدان آمده اند

به خصوص که همزمان وزیر خارجه عربستان در اظهاراتی متفاوت روز گذشته، گفت:«کشورش بسیار خوشحال است که منطقه از هرگونه تنش با ایران دور شده است.م این مقام عربستانی در ادامه نیز در اظهاراتی کم سابقه تاکید کرد:« اگر ایران بپذیرد که نمی‌تواند برنامه‌های خود در منطقه را از طریق خشونت پیاده کند در این صورت با گفت‌وگو مشکلی نخواهیم داشت.» البته وزیر خارجه عربستان در این اظهارات ادعاهای ضد ایرانی را به گونه ای تکرار کرده اما طبیعی است که او نمی تواند به یکباره از آغوش باز برای مذاکره بگوید و البته که ملاحظاتی در این زمینه دارد اما مهم آنست که بر آمادگی برای مذاکره تاکید شده و از همه مهم تر ابراز خوشحالی از کاهش تنش منطقه ای با ایران است، همان نکته ای که پیش تر اشاره رفت و می توان گفت مهم ترین پیام را به طرف عربستانی داد که ایران به هیچ وجه و از هیچ طریقی قابل حذف از معادلات قدرت منطقه ای نیست و امنیت عربستان با ماجراجویی در مخاطره جدی قرار می گیرد.

آخرین قطعه پازل هم ساعاتی پیش تکمیل شد و وزیر امورخارجه کشورمان در پیام توئیتری خود بر آمادگی ایران برای مذاکره منطقه ای گفت. اظهاراتی که البته مسبوق به سابقه است اما بیان آن در این برهه زمانی و آنهم از مدیومی چون توئیتر معنا و مفهوم مشخصی دارد به خصوص که لحن و واژگان آن بسیار دوستانه و جالب توجه نیز هست.

حال باید منتظر ماند و دید که بالاخره طلسم شکسته شده و بعد از سال ها دود سفید از دودکش ها به هوا برخواسته و بالاخره خاورمیانه در مسیر صلح و ثبات حرکت خواهد کرد، نکته ای که البته معرضان بسیار جدی و خطرناک فرامنطقه ای و منطقه ای و داخلی هم دارد و باید دید زورآزمایی ها در این مسیر به کجا ختم خواهد شد.