درباره هفتمین کنفرانس آسیا - اقیانوسیه با موضوع سلامت و حقوق جنسی و باروری
متینه کتابچی کارشناس حقوق بین‌الملل
هفتمین کنفرانس آسیا - اقیانوسیه با موضوع سلامت و حقوق باروری و جنسی (1) از 21 تا 24 ژوئیه در فیلیپین برگزار شد. (2) موضوع اصلی این کنفرانس «بررسی دستاوردها، رویه‌های مطلوب و چالش‌ها: به سوی تحقق حقوق و سلامت جنسی و باروری برای همه»(3) بود.
این کنفرانس با هدف همسوکردن ساختارهای رسمی و غیررسمی کشورهای منطقه در راستای شناسایی و اعمال حقوق ناظر بر سلامت جنسی و باروری افراد، خصوصاً زنان و دختران و نیز جوانان و نوجوانان، فعالیت خود را طی چهار روز کاری به اتمام رساند. انتشار فهرست تفصیلی برنامه‌های کنفرانس و زمان‌بندی دقیق آن پیش از شروع به کار کنفرانس، حاکی از برنامه‌ریزی دقیق و بلندمدت برگزارکنندگان آن است. در این یادداشت تلاش می‌شود تا نگاهی گذار بر برنامه‌های این کنفرانس و تحلیلی بر آن داشته باشیم.
مروری بر محورهای مطرح در هفتمین کنفرانس آسیا - اقیانوسیه با موضوع سلامت و حقوق باروری و جنسی
مهم‌ترین موضوعات مطرح در این کنفرانس به شرح ذیل اعلام شده است:
1. چالش‌های حقوق بشردوستانه و واکنش در مقابل آن؛
2. بهبود سلامت جنسی و باروری جوانان در وضعیت‌های مختلف؛
3. رویه‌های زیان‌بار: پایان دادن به ازدواج کودکان و ختنه دختران؛
4. بررسی موانع حقوقی و سیاسی دسترسی نوجوانان به اطلاعات و خدمات سلامت جنسی و باروری؛
5. گسترش دسترسی جوانان به حقوق و سلامت جنسی و باروری؛
6. حقوق باروری و تنظیم خانواده؛
7. تاریخ رمزآلود سکس، انتخاب و کاتولیک؛
8. راهبردهای اجتماعی رسانه؛
9. سلامت جنسی و باروری زنان و جوانان روستایی؛
10. خشونت علیه زنان و برنامه‌های پیشگیرانه؛
11. مقابله با فقر و سلامت جنسی و باروری؛
12. حاملگی نوجوانان و تنظیم خانواده؛
13. عقیم سازی زنان: به عنوان شیوه ای در تنظیم خانواده؛
14. تنظیم خانواده و نقش مردان؛
15. رفتار مردان و رویکرد برابری جنسیتی و نقش آنها در سلامت مادران و مراقبت از کودکان و کارخانگی؛
16. افزایش مشارکت مردان در سلامت باروری زنان در پرتو آموزش ماما‌های جوان؛
17. مشارکت مردان در پایان دادن به تبعیض جنسیتی و ارائه دسترسی به سلامت و حقوق جنسی و باروری؛
18. سقط جنین و تنظیم خانواده؛
19. مبتلایان به ایدز و سلامت جنسی و باروری؛
20. دانشجویان و سلامت جنسی؛
21. آموزش والدین و سلامت بلوغ و رشد؛
22. سلامت و حقوق جنسی و باروری نوجوانان پس از مخاصمه مسلحانه؛
23. سلامت و حقوق جنسی و باروری نوجوانان در بلایای طبیعی؛
24. زنان بومی و سلامت جنسی؛
25. افراد ترانس و سلامت جنسی؛
26. کاهش خشونت جنسی علیه گروه‌های همجنس‌گرا توسط گروه‌های مذهبی جوانان؛
27. تجربیات زنان معلول و سلامت جنسی و باروری؛
28. جرم‌انگاری سقط جنین؛
29. سقط جنین ایمن و غیرایمن؛
30. کارگر مهاجر و سلامت جنسی و باروری؛
31. حمایت از حقوق کارگران خانگی.
چنانچه از برنامه‌های مذکور قابل دریافت است، موضوع سلامت جنسی و باروری با تمرکز بر گروه‌های هدف زنان، جوانان و نوجوانان مورد توجه قرار گرفته و از زوایای مختلف تلاش شده تا این موضوع پوشش داد شود؛ به نحوی‌که علاوه بر توجه به ویژگی‌ها و نیازهای افراد در سنین مختلف، تأثیر شرایط و وضعیت‌های گوناگون همچون مخاصمات مسلحانه، بلایای طبیعی، مهاجرت، فقر، معلولیت، کار خانگی، زندگی در مناطق روستایی، ابتلا به ایدز و غیره بر مسئله سلامت جنسی و باروری مورد برررسی قرار گرفته است. اهمیت این رویکرد، خصوصاً در رابطه با کشورهای آسیایی که هریک به نحوی با مسائل مذکور درگیر هستند، دو چندان بوده و به نظر می‌رسد این رویکرد مبتنی بر ملاحظه شرایط عینی و واقعی جوامع مختلف، تأثیر عملی و تجربی برنامه‌ها و سیاست‌گذاری‌های کنفرانس را در کشورهای منطقه افزایش می‌دهد.
ملاحظات شکلی ناظر بر برگزاری هفتمین کنفرانس آسیا - اقیانوسیه با موضوع سلامت و حقوق باروری و جنسی
ملاحظات شکلی برگزاری این کنفرانس نیز از جهات مختلف قابل تأمل بوده است. در سال‌های اخیر شاهد تغییر قابل ملاحظه‌ای در نحوه برگزاری نشست‌ها و کنفرانس‌های حقوق بشری منطقه‌ای و بین‌المللی هستیم؛ به این صورت که در کنار برگزاری جلسات سخنرانی و آموزش‌های کلاسیک، تلاش می‌شود از طریق برگزاری گارگاه‌های عملی متعدد به تبادل نظر و انتقال تجربیات پرداخته شود.
از جمله نکات مهم در رابطه با هفتمین کنفرانس آسیا - اقیانوسیه با موضوع سلامت و حقوق باروری و جنسی نیز برگزاری کارگاه‌های متعدد با محورهای مختلف و یا در رابطه با کشورهای منطقه بود که کارشناسان و فعالان حقوق بشری حول مسائل مختلف سلامت جنسی و باروری در آن به بحث و بررسی پرداختند. به طور مثال، کارگاه‌هایی در مورد جنبه‌های گوناگون سلامت جنسی و باروری در کشورهای هندوستان، بنگلادش، اندونزی، فلیپین، چین، نپال، میانمار، ویتنام، پاکستان، گینه‌نو، استرالیا، کامبوج، سنگاپور، افغانستان و مالزی با حضور کارشناسان و مقامات رسمی‌و غیررسمی از این کشورها برگزار شد.
کارگاه‌ها و نشست‌های تخصصی مزبور با عنوان کنفرانس تطابق کامل داشت و با هدف تبیین وضعیت در کشورهای مختلف، معضلات و چالش‌ها و نیز دستاوردها برگزار گردید.
تأملی بر رویکرد نهادهای بین‌المللی به هفتمین کنفرانس آسیا - اقیانوسیه با موضوع سلامت و حقوق باروری و جنسی
جانشین مدیر اجرایی صندوق جمعیت ملل متحد (4)، در افتتاحیه هفتمین کنفرانس آسیایی در مورد سلامت و حقوق جنسی و باروری، به ایراد سخنرانی و تشریح رویکرد نهاد مزبور به این موضوع پرداخت. وی به عنوان محور کلیدی بحث خود تأکید داشت که اکنون یکی از ضرورت‌های موجود در رابطه با زنان، گنجاندن مسایلی نظیر حقوق و سلامت جنسی و باروری در روند«توسعه» است.
رویکرد صندوق جمعیت ملل متحد که یکی از آژانس‌های تخصصی ملل متحد است، نیز از رویکرد حاکم بر کلیه نهادها و ساز و کارهای ملل متحد خصوصاً نهادهای حقوق بشری، منفک و متمایز نیست.
در دهه‌های اخیر، یکی از تلاش‌ها و اقدامات سازوکارهای بین‌المللی حقوق بشری؛ خصوصاً در رابطه با برخی از موضوعات چالش‌برانگیز و حساسیت‌برانگیز که از سوی کشورها به‌ویژه کشورهای اسلامی، با موضع‌گیری‌های جدی مواجه هستند؛ این است که سعی می‌کنند این موضوعات را اولاًً تحت عناوین غیرمستقیم، طرح و نهادینه کنند و ثانیاً، اقدام دیگر این است که در سازوکارهای بین‌المللی، عمدتا سعی می‌شود با ادغام کردن موضوعات حساسیت‌برانگیز در موضوعات مورد وفاق دولت‌ها خصوصاً کشورهای در حال توسعه، تدریجاً از بار اعتراضات و مخالفت‌های صریح دولت‌ها کاسته شود. به طور نمونه شاهد آن هستیم که در دو دهه اخیر، برخی از موضوعات از جمله حمایت از محیط زیست، تغییرات آب و هوایی، حق توسعه و حق بر صلح و امنیت بین‌المللی و مواردی از این قبیل که مورد وفاق دولت‌ها و مورد پشتیبانی کشورهای در حال توسعه هستند، با موضوعات مربوط به زنان از جمله، حقوق جنسی و باروری و برابری جنسیتی که از جمله موضوعات چالش‌برانگیز به حساب آمده و کشورهای در حال توسعه، خصوصاً کشورهای اسلامی، نمی‌توانند با استناد به موازین شرعی و اخلاقی، به طور مطلق خود را در قبال استانداردهای بین‌المللی ملتزم بدانند، ادغام شده‌اند.
از این‌رو است که امروزه شاهد آن هستیم که نهادهای بین‌المللی از جمله صندوق جمعیت ملل متحد، صراحتاً تأکید می‌کند که ضروری است در کشورهای آسیایی، موضوعات مربوط به سلامت و حقوق باروری و جنسی زنان، ذیل موضوع «حق توسعه» قرار گیرد و از این طریق دنبال شود.
واقعیت آن است که موضوع «سلامت و حقوق باروری و جنسی زنان» از جمله حقوق چالش‌برانگیز است و برخی از آثار و تبعات به رسمیت شناختن مطلق این حقوق، جواز و قانونمندکردن سقط جنین، به رسمیت شناختن روابط جنسی نامشروع، روابط میان همجنس‌گرایان و مواردی از این قبیل بوده که در کشورهای اسلامی با چالش‌های جدی مواجه است.
همچنین مقام صندوق جمعیت ملل متحد در این کنفرانس تصریح نمود که حقوق بشر با محوریت توسعه، نمی‌تواند منفک از موضوعاتی نظیر سلامت و حقوق جنسی و باروری در نظر گرفته شود. وی خاطرنشان کرد که روابط متقابل میان توسعه و حقوق جنسی و باروری از اواسط دهه 1990 بتدریج در عرصه گفتمان حقوق بین‌الملل بشر نهادینه شده است. این مقام مسئول همچنین بر اهمیت نقش و جایگاه سازمان‌های غیردولتی (NGO) در این زمینه تأکید کرده و معتقد است که میان حقوق بشر و حق توسعه هیچ‌گونه تعارضی وجود ندارد، بنابراین مصادیق حقوق بشر از جمله حقوق باروری و جنسی نیز با حق توسعه در تعارض نبوده و دولت‌ها باید لزوماً در برنامه‌های توسعه‌ای خود، حقوق باروری و جنسی و کلیه آثار و تبعات آن را به رسمیت بشناسند. همان‌طور که مقابله با فقر زنان و دختران به عنوان یک موضوع مورد وفاق و جهانی به رسمیت شناخته شده است، حقوق باروری و جنسی زنان خصوصاً دختران جوان نیز باید توسط تمامی دولت‌ها به رسمیت شناخته شود. (5)
نکته حائز اهمیت آن است که اکنون کشورهای اسلامی باید با آگاهی از گفتمان معاصر حقوق بین‌الملل بشر و رویکرد اتخاذشده توسط نهادها و سازوکارهای بین‌المللی، بتوانند در صورت لزوم در برابر موضوعات و مسائلی که مغایرت جدی با موازین اخلاقی، انسانی و دینی دارند، مواضع خود را به صورتی شفاف و با قاطعیت ابراز نمایند. ضمن آنکه به نظر می‌رسد در حوزه داخلی نیز لازم است راهبردهایی منطبق با قوانین و ارزش‌های مذهبی و اخلاقی خود در جهت برطرف کردن معضلات سلامت زنان و دختران و ارتقای حمایت از حقوق اساسی ایشان اتخاذ کنند.
پی‌نوشت
1. 7th Asia Pacific Conference on Reproductive and Sexual Health and Rights
2. http://unfpa.org/public/home/news/events/pid/16074
3. Examining achievements, good practices and challenges: Towards a strategic positioning of SRHR for all
4. the United Nations Population Fund(UNFPA)
5. http://www.unfpa.org/public/cache/offonce/home/news/pid/16170;jsessionid=55BE7CEB66C392843CD00C4321B85D95.jahia01
