سرعت قابل‌تامل مذاکرات پس از ۴۵ سال تنش؛
خوشبینی موجه با احتیاط زیاد | نقشه‌ریزی ترامپ برای توافق کوتاه‌مدت با ایران؟
مهدی ذاکریان گفت: «نگرانی جدی من این است که مذاکرات محتوایی و مبتنی بر حل مسائل گام‌به‌گام نباشد و صرفاً از انجام این مذاکرات اهدافی سیاسی و مقعطی در کوتاه‌مدت دنبال شود. اینکه پس از ۴۵ سال مذاکرات میان و کشور ولو غیرمستقیم اینقدر سریع جلو می‌رود، محل تأمل است. هنوز مردم نمی‌دانند چه شد که مذاکرات اساساً میان دو کشور شکل گرفت.»
دور دوم مذاکره غیرمستقیم ایران و آمریکا شنبه ۳۰ فروردین ماه سال جاری در رم برگزار شد.
به گزارش ایسنا، «سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران که ریاست هیات ایرانی در مذاکرات را به عهده داشت، در صفحه اجتماعی ایکس در مطلبی با اشاره به دور دوم گفت‌و‌گو‌های غیر مستقیم ایران و آمریکا نوشت: جو نسبتا مثبت در رم باعث پیشرفت در اصول و اهداف یک توافق احتمالی شد.
وی در ادامه نوشت: ما توضیح دادیم که چگونه برای بسیاری در ایران برجام دیگر به اندازه کافی خوب نیست. برای آنان، آنچه از برجام باقی مانده تنها «درس‌های فراگرفته‌شده» از آن است. شخصا به این برداشت تمایل دارم. گفت‌و‌گو‌های کارشناسی در روز‌های آینده با هدف بررسی جزئیات آغاز خواهد شد. پس از آن، ما در موقعیت بهتری برای قضاوت خواهیم بود. در حال حاضر، خوشبینی ممکن است موجه باشد، اما فقط با احتیاط زیاد.
همچنین «اسماعیل بقائی» سخنگوی وزارت خارجه در نشست خبری روز دوشنبه خود در ارتباط با موضوع تحریم‌ها در جریان مذاکرات غیر مستقیم بین ایران و آمریکا گفت: مطالبه اصلی ما در هر مذکره‌ای برداشتن تحریم‌های غیرقانونی و ظالمانه علیه ایران است. برداشتن تحریم‌ها به نحوی که آثار ملموس و کاملا موثری داشته باشد و ایران بتواند به صورت عادی فعالیت‌های اقتصادی، تجاری و بانکی خود را انجام دهد و این اطمینان حاصل شود که تجارب گذشته تکرار نمی‌شود. دور بعدی مذاکرات اعم از نشست فنی و مذاکره کنندگان ارشد در عمان برگزار می‌شود.
مذاکرات عجیب و شگفت‌آور ایران و آمریکا
مهدی ذاکریان، استاد حقوق و روابط بین‌الملل و تحلیل‌گر امور سیاسی، اشاره به مذاکرات ایران و آمریکا با میانجی‌گری عمان با تاکید بر اینکه «از نظر من این مذاکرات به شکلی عجیب و شگفت‌آور شروع شد و با سرعت بسیار زیاد و واکنش‌های بسیار مثبت و سازنده به شکلی عجیب از سوی دو طرف ادامه یافته است»، افزود: سوالی که برای بسیاری از اساتید دانشگاه و کارشناسان در رابطه با مذاکرات مسقط وجود دارد این است که اگر دو طرف این سطح از درک و شناخت متقابل از منافع و خواست یکدیگر دارند، چرا در ۴۵ سال گذشته این همه مخاصمات عمیق وجود داشته است؟
وی افزود: در گذشته هم مذاکرات غیرمستقیم یا مستقیم در موضوعات چندجانبه از جمله مذاکرات هسته‌ای و مدل برجام بین ایران و آمریکا بوده است، اما سخت و دشوار پیش رفت و طرفین وقتی از اتاق مذاکره بیرون می‌آمدند، اظهار می‌کردند که با پیچیدگی‌های زیاد مواجه هستند یا مذاکرات به بن‌بست می‌رسید، اما این بار دو طرف در مدت زمانی کوتاه می‌گویند، روند مثبت و سازنده است.
این استاد دانشگاه در ادامه گفت: به هر حال، چه پشت صحنه مذاکرات واقعا مثبت باشد چه منفی، نتیجه‌اش در جامعه ایرانی مثبت بوده است و این واکنش مثبت به ویژه در بازار دیده می‌شود. شاهد هستیم که در دو هفته گذشته بورس، دلار، طلا و کالا‌های سرمایه‌ای مثل خودرو و مسکن به نفع معیشت مردم روند کاهشی پیدا کردند و امتیاز و ثبات را تا حدی به بازار بازگرداندند. از این رو در مجموع آن چیزی که امروز در روند مذاکرات شاهد هستیم مثبت است و اگر این روند ادامه یابد حتما به نفع کشور خواهد بود.
ذاکریان در ادامه به بیان برخی نگرانی‌ها در رابطه با هدف و محتوای مذاکرات پرداخت و گفت: نگرانی جدی من این است که مذاکرات محتوایی و مبتنی بر حل مسائل گام به گام نباشد و صرفا از انجام این مذاکرات اهدافی سیاسی و مقعطی در کوتاه مدت دنبال شود. اینکه پس از ۴۵ سال مذاکرات میان و کشور ولو غیرمستقیم اینقدر سریع جلو می‌رود، محل تامل است. هنوز مردم نمی‌دانند چه شد که مذاکرات اساسا میان دو کشور شکل گرفت؛ آیا ایران بر پایه فشار‌های ماه‌های اخیر در منطقه و نیز فشار اقتصادی پای میز مذاکره رفته است یا آمریکایی‌ها به طور کلی حقوق هسته‌ای و بین‌المللی ایران را به واقع به رسمیت شناختند؟
وی گفت که «برخی تحلیل‌گران بر این نظرند با توجه به هماهنگی‌ها و روابطی که ایران با چین و روسیه دارد، این احتمال وجود دارد که آمریکا هم بخواهد در همین سطح روابط راهبردی با ایران داشته باشد. به هر حال در سال‌های گذشته به خاطر تحریم‌های آمریکا، ایران به چین نفت با قیمت بسیار پایین فروخت و از سویی با روسیه تعاملات دفاعی قابل توجهی داشت. در عین حال امیدوارم مذاکرات شکل گرفته میان ایران و آمریکا صرفا برای اهداف سیاسی صرف کوتاه‌مدت نباشد. اگر با این هدف مذاکرات از سوی دو طرف شکل گرفته باشد که زمینه‌های آن هم وجود دارد، نتایج مذاکرات در بلندمدت به نفع ایرانیان نیست».
ترامپ به‌دنبال دستاورد
این کارشناس مسائل بین‌الملل ادامه داد: اگر حفظ منافع ملی ایران با هدف حل مسائل برای همیشه باشد مثل آنچه در برجام شاهد بودیم، کار سخت پیش می‌رود، اما اگر بحث لزوما حفظ منافع کوتاه مدت از جمله حفظ نظام سیاسی یا عبور از یک دوره ریاست جمهوری در آمریکا و اهداف تبلیغاتی در کار باشد، طبیعی است که تفاهم می‌تواند به سرعت انجام شود، اما به سرعت هم از هم بپاشد. به هر حال مذاکره بر سر حقوق حقه ملت ایران، سرمایه‌گذاری اقتصادی و رفع تحریم‌ها و آزادی تردد ایرانیان در کلیه کشور‌های دنیا یا بحث بر سر میزان و چگونگی غنی‌سازی کار ساده‌ای نیست و بسیار چالش‌برانگیز است.
ذاکریان درباره تمایل آمریکا به بحث درباره مسائل موشکی، حقوق بشر، منطقه‌ای ایران و از سویی تاکید ایران صرفا بر موضوع هسته‌ای و رفع تحریم‌ها گفت: بعید می‌دانم چنین مسائلی مطرح شود هر چند که موضوع فعالیت‌های موشکی ایران در سطح منطقه به خاطر اسرائیل حتما از سوی آمریکا مطرح می‌شود، اما باید دید در مذاکرات موضوع به چه شکل پیش می‌رود و در عمل موضع ایران چه خواهد بود.
وی اظهار کرد: به طور کلی هنوز برای اینکه بگوییم مذاکرات به نتیجه می‌رسد یا خیر زود است. اما به طور کلی اینکه دو طرف اینقدر سریع پیش می‌روند و از روند کار اظهار خوشبینی می‌کنند، متعجم. مگر اینکه فکر کنیم ترامپ به دنبال یک توافق کوتاه مدت با ایران است که بتواند این دوره از ریاست‌جمهوری‌اش را با دستاورد‌های مورد نظرش به پایان برسد و در پایان دوران چهار ساله ریاست‌جمهوری‌اش بگوید که به عنوان یک رئیس‌جمهور صلح‌طلب با ایران نیز توافق و صلح کرد. از طرفی حداقل در دوره چهار ساله ترامپ نیاز است که ایران بهانه دست ترامپ ندهد و به نحوی از دوره چهار ساله ترامپ در صلح و بدون تنش عبور کند.
