چرا تعیین محل مذاکرات هسته‌ای پیچیده شده است؟

احتمالا بی راه نباشد که بگوییم پرونده هسته‌ای ایران در طول دو دهه گفت‌و‌گو بیش از هر موضوع بین المللی دیگری به شهر‌های مختلف جهان سفر کرده است و هنوز هم تعیین محلی برای مذاکره درباره آن محل بحث و چالش است.

به گزارش فرارو، تهران، بروکسل، پاریس، ژنو، بن، لندن، مادرید، لیسبون، استانبول، بغداد، مسکو، آلماتی، مسقط، لوزان، وین و دوحه ۱۶ شهری هستند که یک یا چند بار میزبان مذاکرات هسته‌ای ایران بودند و البته نیویورک هم به واسطه میزبانی از مقر سازمان ملل متحد شاهد رویداد مشابهی بوده است.

در تازه‌ترین مورد، رم این افتخار را پیدا کرده که به جمع شهر‌های فوق بپیوندد، اما هر چند ساعت یک بار افتخار مذکور را از دست می‌دهد و بار دیگر نام مسقط مطرح می‌شود.

در حالی که روز گذشته مقامات مختلفی از جمله وزیران خارجه ایران و ایتالیا به طور جداگانه تایید کرده بودند که پایتخت ایتالیا میزبان دور بعدی گفت‌و‌گو‌ها خواهد بود، اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه، در ساعات پایانی روز دوشنبه، ۲۵ فروردین، اعلام کرد که طرفین بار دیگر در مسقط، پایتخت عمان، به حل و فصل مسائل خواهند پرداخت. به گفته یک منبع آگاه به فرارو، مذاکرات ایران و آمریکا به طوری کلی با کارگزاری عمان برگزار می‌شود و پیشنهاد برگزاری جلسه روز شنبه در رم نیز از سوی عمان مطرح شده است. تصمیم‌گیری درباره برگزاری این نشست در رم یا محل دیگر، به ملاحظات لجستیکی وابسته است.

اما اینکه محل مذاکرات کجا باشد به دلایل مختلفی مهم است. روابط طرف‌های مذاکره کننده با کشور میزبان یکی از موضوعات است و به همین دلیل است که مهم‌ترین مذاکرات در کشور‌هایی که در امور بین المللی معمولا بی طرف شناخته می‌شوند برگزار شده است، مانند عمان، قزاقستان، سوئیس و اتریش.

فاصله جغرافیایی عامل دیگری است که می‌تواند برای مذاکره کنندگان مهم باشد. رفت و آمد مستمر میان واشنگتن و مسقط که ۱۱۶۰۰ کیلومتر فاصله دارند و طی کردن آن پروازی ۱۴ ساعته را می‌طلبد، برای هیات آمریکایی طاقت فرسا خواهد بود و از این منظر اروپا گزینه مناسب تری برای دو طرف است.

اما مهم‌تر از همه اینها مساله امنیت و حفظ محرمانگی گفت‌و‌گو‌ها است که در موضوعی به مهمی مذاکرات هسته‌ای ایران دوچندان می‌شود. پرونده‌ای که بسیاری از بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای نسبت به جزئیات آن حساس هستند و از هر ابزاری برای تاثیرگذاری بر روند آن استفاده می‌کند.

به نظر می‌رسد آنچه که در روز‌های اخیر چالش برانگیز شده است به همین مورد بر می‌گردد. تجربه گفت‌و‌گو‌های برجامی در اروپا با نشت مکرر اطلاعات و جاسوسی‌های مختلف اسرائیل همراه بود. کسب اطلاعات اسرائیلی‌ها محدود به استفاده از تعاملات انسانی نبود، بلکه جاسوس افزار‌های پیشرفته‌ای به کار گرفته شدند که حتی اعتراض آمریکا را هم به همراه داشت. این روایتی است از جاسوسی‌افزارها مذاکرات هسته‌ای منتهی به برجام.

فرزند استاکس نت در اتریش و سوئیس 

۱۱ ژوئن ۲۰۱۵ (۲۱ خرداد ۱۳۹۴)، تنها چند روز مانده به آغاز دور نهایی مذاکرات هسته‌ای در وین، شرکت امنیت سایبری کسپرسکی از کشف یک جاسوس افزار پیچیده خبر داد که شبکه‌های سه هتلی که میزبان این مذاکرات بودند را آلوده کرده بود.

کسپرسکی آن را نسخه‌ای جدید از کرم دوکیو (Duqu) معرف کرد که خود از ویروس استاکسنت مشتق شده بود. ویروس استاکس نت در سال ۲۰۱۰ برای حمله به زیرساخت‌های هسته‌ای ایران استفاده شده بود.

این نسخه جدید که به نام دوکیو ۲.۰ معرفی شد، برای حمله به سه هتل اروپایی که مذاکرات ایران و ۱+۵ در آنها برگزار می‌شد، مورد استفاده قرار گرفت. کسپرسکی نام هتل‌ها یا عاملان این حمله را فاش نکرد، اما انگشت اتهام از همه طرف به سوی اسرائیل بود.

دخالت اسرائیل چنان آشکار بود که دو ماه پیش از انتشار این خبر، آمریکا اسرائیل را به جاسوسی از مذاکرات هسته‌ای ایران و تلاش برای متقاعد کردن کنگره جهت تضعیف گفت‌و‌گو‌ها متهم کرده بود.

این کرم از طریق دروازه‌های شبکه و فایروال‌ها وارد سیستم‌ها می‌شد و پس از نفوذ، در حافظه سیستم پنهان می‌ماند بدون آنکه ردپایی روی هارد دیسک باقی بگذارد و همین امر تشخیص آن را دشوار می‌ساخت.

یافته‌های کسپرسکی از سوی رقیب آن، یعنی شرکت سمنتک هم تایید شد.

کارشناسان کسپرسکی این احتمال را مطرح کردند که از بدافزار مذکور برای آلوده کردن رایانه‌ای‌هایی استفاده شده باشد که دیگر سیستم‌های هتل، از جمله دوربین ها، میکروفن ها، و تلفن‌ها را را کنترل می‌کردند.

در ماه مارس ۲۰۱۵ وال استریت ژورنال گزارش داده بود که دیلپمات‌های آمریکایی حاضر در مذاکرات اتریش و سوئیس، در جلسه‌ای که از سوی مقامات ضدجاسوسی برگزار شده بود شرکت کردند تا از تهدیدات جاسوسی اسرائیل آگاه شوند.

کشف دستگاه‌های استراق سمع در هتل پالاس کوبورگ موجب شد تا اتریش دو تحقیق جداگانه درباره احتمال جاسوسی در محل مذاکرات هسته‌ای را آغاز کند.

زمانی که مذاکرات به هتلی مجلل در وین منتقل شد، تشعشعات ناشی از دستگاه‌های نظارتی برای مقابله با فعالیت‌های جاسوسی آنقدر شدید بود که دیپلمات‌ها مجبور بودند برای استفاده از تلفن همراه خود از محل مذاکرات فاصله بگیرند.

به نوشته گاردین، جان کری، وزیر خارجه وقت آمریکا و محمدجواد ظریف، همتای ایرانی او، برای جلوگیری از شنود، گفت‌و‌گو‌های خود را حین پیاده روی انجام می‌دادند، هرچند دلواپسان در تهران آن را به مناقشه‌ای سیاسی بدل کردند. دیپلمات‌های حاضر در مذاکرات لوزان نیز برای تماس با پایتخت‌های خود ترجیح می‌دادند به جای استفاده از تلفن هتل، با موبایلشان در محوطه قدم بزنند.

یک سال و نیم بعد، در نوامبر ۲۰۱۶ که برجام اجرایی شده بود، مقامات سوئیسی هم از آلوده شدن رایانه‌های هتل محل مذاکرات به جاسوس افزار خبر دادند. مقامات سوئیسی فاش کردند که کامپیوتر‌های هتل پنج ستاره‌ای در ژنو (احتمالا هتل پرزیدنت ویلسون) که میزبان مذاکراتی حساس از جمله گفت‌و‌گو‌های هسته‌ای ایران بوده، به بدافزار جاسوسی آلوده شده بودند.

تحقیقات نشان داد تعداد زیادی از کامپیوتر‌های این هتل به بدافزاری آلوده شده بودند که برای جمع آوری اطلاعات طراحی شده بود. با این حال، دادستانی سوئیس به دلیل ناتوانی در شناسایی عاملان حمله، پرونده را مختومه اعلام کرد.

این سابقه فاجعه بار اسرائیلی‌ها در جاسوسی از متحدان خود و ناتوانی دستگاه‌های نظارتی غربی عاملی اصلی نگرانی هیات ایرانی است. احتمال دارد همین دلیلی باشد که تهران اصرار دارد حتی اگر قرار است گفت‌و‌گو‌ها به رم منتقل شود، باز هم سفارتخانه عمان میزبانی را عهده دار شود تا هم نشت اطلاعات به وسیله دیپلمات‌های اروپایی کاهش یابد، هم از مصونیت بیشتری در مقابل خرابکاری‌های سایبری اسرائیل و احتمالا دیگران در امان باشند.