کفه ترازو به کدام‌سو سنگین‌تر است؟
چه خبر از جنب‌وجوش انتخاباتی؛ دورخیز اردوگاه‌های سیاسی برای تصاحب یک صندلی
دو جناح اصولگرا و اصلاح‌طلب (سوای گفتمان‌های جاری در عرصه سیاست‌ورزی) خود را آماده ورود به انتخابات چهاردهم می‌کنند. پیگیری اخبار و تحلیل‌ها نشان می‌دهد که در هیچ یک از این اردوگاه‌های سیاسی، اجماع به وجود نیامده و هنوز راهبرد نهایی در قبال انتخابات هشتم تیر مشخص نیست. البته بخشی از به دست نیامدن این اجماع، به علت جریان داشتن روند بررسی صلاحیت‌ها در شورای نگهبان است و با نزدیک شدن به پایان مهلت قانونی و اعلام کاندیدا‌های نهایی، سران دو جناح تلاش می‌کنند تا در نهایت به یک راهبرد مشخص برسند. آنچه در حال حاضر بیشتر به چشم می‌آید، چندپاره شدن اصولگرایان حول محور کاندیدا‌های متعدد است. اصلاح‌طلبان نسبت به جناح سیاسی رقیب تشتت کمتری دارند.
اردوگاه اصولگرایی
اصولگرایان پرتعداد و باقدرت وارد بازی انتخابات شدند. می‌توانیم بگوییم سرداران سیاسی این جبهه برای شرکت در انتخابات نام‌نویسی کردند و در میان خود آنها، دوگانه‌هایی میان قالیباف – جلیلی و لاریجانی – جلیلی شکل گرفته است. علیرضا زاکانی شهردار تهران و نامزد انتخابات ۱۴۰۰ نیز فعلاً به صورت منفرد در این مرحله از انتخابات حضور دارد. در فضای مجازی، فعالیت در هواداری و نقد این کاندیدا‌ها با توجه به دوگانه‌های مذکور در جریان است.
در سمت دیگر اردوگاه اصولگرایی، نامزد‌های دولت سیزدهم هستند. ۵ نامزد از اعضای دولت سیدابراهیم رئیسی در انتخابات نام‌نویسی کردند و رصد اخبار نشان می‌دهد که چنددستگی میان آنها به وجود آمده است. در حال حاضر، شواهد نشان می‌دهد که بخشی از بدنه هیئت دولت از محمدمهدی اسماعیلی وزیر ارشاد حمایت می‌کند.
اسماعیلی در روز ثبت‌نام همراه با میثم نیلی مشاور خود، مدیر سایت رجانیوز و برادر داماد رئیسی به وزارت کشور رفت و ثبت تصویر این دو فرد در کنار هم، از همان زمان گمانه‌زنی‌ها درباره اختلاف در دولت سیزدهم مطرح شد. در آخرین اقدام، روز جمعه تصویر نامه‌ای دست‌نویس خطاب شورای نگهبان منتشر شد که از سوی برخی اعضای ارشد دولت رئیسی امضا شده بود. نام افرادی مثل محسن منصوری (معاون اجرایی)، میثم لطفی (رئیس سازمان امور استخدامی)، علی باقری (سرپرست وزارت خارجه)، انسیه خزعلی (معاون امور زنان)، جواد اوجی (وزیر نفت)، محمدعلی نیکبخت (وزیر کشاورزی)، عیسی زارع پور (وزیر ارتباطات)، علی بهادری جهرمی (سخنگوی دولت)، علی‌اکبر محرابیان (وزیر نیرو)، علی سلاجقه (رئیس سازمان محیط زیست) و عباس علی آبادی (وزیر صمت) در میان امضاکنندگان این نامه به چشم می‌خورد.
در میان نامزد‌های دولت سیزدهم، هواداران مهرداد بذرپاش فعالیت زیادی در فضای مجازی به خصوص توئیتر دارند. شنیده‌ها حاکی از این است که محسن رضایی کاندیدای ادوار پیشین انتخابات و معاون اقتصادی سابق دولت سیزدهم قصد دارد با استراتژی نه به قالیباف، مهرداد بذرپاش را تحت حمایت خود بگیرد. رسانه بامدادنو در این باره نوشته است: «بنا بر شنیده‌ها محسن رضایی قصد دارد تشکیلات و ستاد‌های خود را برای مهرداد بذرپاش فعال کند و در این راستا جلساتی را نیز تشکیل داده است وی همچنین رایزنی با بعضی از افراد و چهره‌های شاخص را نیز شروع کرده است. پیش از این نیز دیدار‌های محسن رضایی با علی اکبر رائفی‌پور و سعید محمد که دو چهره شاخص مخالف قالیباف هستند بحث برانگیز شده بود. ️به نظر می‌رسد محسن رضایی که رکورددار شکست در انتخابات است قصد کرده خود را این بار در قامت یک جوان انقلابی بازتولید کند.» اگر این خبر صحیح باشد، طی روزهای آینده دوگانه قالیباف – بذرپاش نیز شکل خواهد گرفت.
داوود منظور رئیس سازمان برنامه و بودجه، امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی رئیس بنیاد شهید و صولت مرتضوی وزیر کار نیز هنوز تحرکی ندارند و صرفاً روز چهارشنبه در حاشیه جلسه هیئت دولت به اظهارنظر انتخاباتی پرداختند.
اردوگاه اصلاح‌طلبی
این اردوگاه سیاسی تشتت کمتری «نسبت» به رقبای اصولگرای خود دارد. بر خلاف انتخابات مجلس دوازدهم که جبهه اصلاحات در رقابت شرکت نکرد، این بار نهاد تشکیلاتی اصلاح‌طلبان تصمیم بر «مشارکت مشروط» گرفت. شرط اصلی این مشارکت داشتن نامزد یا نامزد‌های اختصاصی در انتخابات پیش رو است. ۱۵ نفر از اصلاح‌طلبان در این انتخابات نام‌نویسی کردند که بر اساس سند راهبردی جبهه اصلاحات، نامزد یا نامزد‌های برگزیده آنان پیش از اعلام وضعیت صلاحیت‌ها معرفی خواهند شد.
راهبرد مشارکت مشروط از سوی جبهه اصلاحات مورد انتقاد برخی فعالان سیاسی این جناح قرار گرفت. همان‌طور که در جریان انتخابات مجلس دوازدهم، بخشی از اصلاح‌طلبان خواستار استفاده حداکثری از شرایط موجود و مشارکت در انتخابات بودند که به انتشار لیست صدای ملت و علیه تندروی منجر شد، در انتخابات ریاست‌جمهوری پیش رو نیز بخشی از اصلاح‌طلبان منتقد این هستند که نباید مشارکت در انتخابات را منوط به داشتن نامزد یا نامزد‌های اختصاصی می‌کردند. چرا که احتمال رد صلاحیت نامزد‌های اصلاح‌طلب زیاد است و نباید فرصت تغییر مسیر را با این قید مشروطیت از دست داد.
از میان اصلاح‌طلبان، ستاد محمد شریعتمداری وزیر کار دولت روحانی فعالیت خود را آغاز کرده است. اخبار حاکی از برگزاری جلسات نامزد‌ها با فعالان رسانه‌ای برای انجام امور تبلیغاتی بوده است. چندی پیش خبری در یک کانال تلگرامی منتشر شده بود مبنی بر این که «رایزنی احزاب و گروه‌های اصلاح‌طلب و دغدغه‌مندان توسعه به منظور تعیین نامزد نهایی اصلاحات در انتخابات ریاست جمهوری پایان یافته و قرار است اسحاق جهانگیری به عنوان کاندیدای نهایی اصلاحات معرفی شود. آقایان پزشکیان، کواکبیان، شریعتمداری، محمود صادقی و علی صوفی دیگر کاندیدا‌های لیست اصلاحات بوده اند که بر مبنای توافق قبلی به نفع دکتر جهانگیری انصراف خواهند داد. شنیده‌ها حاکی از آن است که عباس آخوندی و حمیده زرآبادی با هدف اعلام حسن نیت جریان اصلاحات به نهاد‌های نظارتی از لیست کاندیدا‌های نهایی کنار گذاشته شده اند.»، اما این خبر با واکنش جواد امام سخنگوی جبهه اصلاحات روبرو شد و آن را خبرسازی خواند.
اعلام نظر خاتمی
سیدمحمد خاتمی رئیس‌جمهور پیشین کشورمان روز چهارشنبه ۱۶ خرداد ۱۴۰۳ با صدور بیانیه‌ای، از موضع جبهه اصلاحات حمایت و اعلام کرد که در صورت برآورده شدن این شرایط در انتخابات شرکت خواهد کرد. رئیس دولت اصلاحات در ادامه بیانیه خود، ضمن تاکید بر ویژگی‌های عام نامزد مورد نظر یعنی راﺳﺘﮕﻮﯾﯽ، ﭘﺎﮐﺪاﻣﻨﯽ، ﭘﺎﮐﺪﺳﺘﯽ و ﻋﺰم و ﺗﻮان ﺧﺪﻣﺖ صادقانه ﺑﻪ ملت ایران، چند نکته را نیز متذکر شده است.
در این بیانیه می‌خوانیم:
«۱. نامزد مورد نظر باید در باور و عمل ملتزم به اصلاحات و تحول و تلاشگر در جهت اصلاح در همه عرصه‌های ساختاری و رویکردی باشد. در اﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ از زﻣﺎن ﮔﺮﭼﻪ ﺗﺤﻮل اﺳﺎﺳﯽ دور از دﺳﺘﺮس و ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻮی آن ﺑﺎ دﺷﻮاریﻫﺎی فراوان روﺑﺮو اﺳﺖ، وﻟﯽ ﻧﻔﺲ ﺑﺎور ﺑﻪ تحول و اﺻﻼح ﺳﺒﺐ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﺎﻣﻞ ﻣﺜﺒﺖ و سازنده ﺑﺎ ارﮐﺎن ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻣﺮدم و بکارگیری همه امکانات و ظرفیت هائی که در اختیار دارد، که چندان هم زیاد نیست، در جهت تحول مثبت در همه عرصه‌های اقتصادی، سیاسی، علمی و فرهنگی گام بردارد و اﻣﯿﺪ ﺑﻪ ﺑﻬﺒﻮدی ﺗﺪرﯾﺠﯽ اوﺿﺎع را ﺑﯿﺸﺘﺮ و نگرانی‌ها از ﺑﺪﺗﺮ ﺷﺪن ﺷﺮاﯾﻂ را کمتر کند.
۲. ﻓﻬﻢ درﺳﺖ ﺗﺤﻮﻻت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﺑﻪ وﯾﮋه ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت زﻧﺎن و ﺟﻮاﻧﺎن و بخش متوسط و پایین جامعه بخصوص بخش‌های کمتر برخوردار از یکسو و جلوگیری از افول سرمایه‌های اقتصادی، اجتماعی و انسانی که متاسفانه روز بروز تضعیف شده است و تلاش پیگیر برای بهبود زندگی و معیشت مردم با رویکرد اقتصادی مطلوب در جهت توسعه همه جانبه و پایدار همراه با عدالت از سوی دیگر، دارای اولویتی اجتناب ناپذیر است.
۳. درد ﺑﺰرگ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﺿﻌﻒ ﺧﺮدورزی در ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ و ﺳﻮء ﺗﺪﺑﯿﺮ در مواجهه با ﭼﺎﻟﺶﻫﺎ و ﺑﺤﺮان ﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد و ﭘﯿﺶ رو اﺳﺖ. ﻧﺎﻣﺰد ﻣﻮردﻧﻈر ﺑﺎﯾﺪ زمینه‌ی ﺧﺮدورزی و ﺗﻮﻗﻒ ﺑﯽﺧﺮدی را در ﻫﻤﻪ اﻣﻮر و ﺳﻄﻮح بخصوص ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﺗﻮان ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ، عالمانه و ﺣﺮﻓﻪای ﮐﺸﻮر و اﻟﺘﺰام ﺑﻪ ﺧﺮد ﺟﻤﻌﯽ را ﻓﺮاﻫﻢ آورد؛ و از ﺟﻤﻠﻪ اهتمام ﺑﻪ روﯾﮑﺮد ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻋﻠﻤﯽ در همه عرصه‌های حکمرانی و نیز اﻗﺪام ﺑﺮای رﻓﻊ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻫﺎی ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ و برخورداری کشور از امکانات بین المللی در جهت توسعه همه جانبه کشور از ﻃﺮﯾﻖ اﻧﺘﺨﺎب ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ﻋﻘﻼﻧﯽ، ﻓﻌﺎل و ﻣﺘﻮازن و ارﺗﻘﺎء ﺟﺎﯾﮕﺎه اﯾﺮان و ﻣﻨﺰﻟﺖ اﯾﺮاﻧﯿﺎن در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ و اﺳﺘﻔﺎده بهینه از ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ راهبردی و ﺗﻮان ﺗﺎرﯾﺨﯽ، ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ اﯾﺮان و اﯾﺮانی در ﺟﻬﺖ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻠﯽ مقتضای خردورزی است.»
نامزد‌های اختصاصی اصلاحات
روز جمعه جواد امام سخنگوی جبهه اصلاحات از انتخاب عباس آخوند، اسحاق جهانگیری و مسعود پزشکیان به عنوان سه گزینه اصلاح‌طلبان خبر داد و مطرح کرد که گزینه نهایی از میان این سه نفر انتخاب خواهد شد. رسانه‌های نزدیک به اصلاح‌طلبان نیز خبر دادند که محمد شریعتمداری و مصطفی کواکبیان با خودداری از شرکت در جلسه جبهه اصلاحات، قبول نکردند که کاندیدای این جریان باشند.
بیانیه راهگشایان
در جریان انتخابات مجلس، بیانیه روزنه‌گشایی منتشر شد که امضای چهره‌های شناخته دانشگاهی و سیاسی مانند حمیدرضا جلائی‌پور، الیاس حضرتی، مقصود فراستخواه، محمد فاضلی و غلامحسین کرباسچی را با خود داشت. بر اساس همان راهبرد، در حال حاضر بیانیه راهگشایی منتشر شده است. این بیانیه نام‌هایی مثل محمدجواد ظریف، محمدجواد آذری جهرمی، مقصود فراستخواه، ماشاالله شمس‌الواعظین، حمیدرضا جلائی‌پور و حسین سلاح‌ورزی را همراه خود دارد. بیانیه راهگشایان از سوی ۱۵۱ نفر از اندیشمندان و فعالان سیاسی و مدنی به امضا رسیده است. هسته اصلی تحلیل این بیانیه، تقویت کنشگریِ مرزی و میانه اصلاح‌گر، دوراندیش، توافق‌ساز، بهبودبخش زندگی و حلّال مسائل است.
این بیانیه نیز مانند بیانه روزنه‌گشایی با واکنش‌های متفاوتی روبرو شد. برخی آن را در مقابل اصلاح‌طلبان و نظر اعلام شده سیدمحمد خاتمی ارزیابی کردند. سعید حجاریان شناخته‌شده‌ترین چهره سیاسی بود که به این بیانیه واکنش نشان داد. حجاریان در شبکه ایکس (توئیتر) نوشت: «نقد شکلی و محتوایی بیانیه‌ی راهگشایان (روزنه‌گشایان پیشین) را به بعد از انتخابات موکول می‌کنم اما، امیدوارم صاحبان امضاء پس از اتمام انتخابات در سیاست باقی بمانند و به‌سمت تشکیل حزب بروند. دستاورد سیاست‌ورزی تحزب است نه حزب‌زدایی!»
محمد قوچانی روزنامه‌نگار و از امضاکنندگان این بیانیه در واکنش به حجاریان، در استوری اینستاگرام خود نوشت: «روزنه‌گشایی یا راهگشایی جنبش ملی و مدنی برای اصلاح اصلاحات و بر مبنای بازگشت به اصل آن و ارتقای آن بر اساس مفاهیم جدید و نسل جدید و مخاطرات تازه برای ایران است؛ حرکتی ائتلافی برای بازآرایی جبهه و رهایی از هژمونی حزبی و نه افزایش تعداد احزاب. حرکتی گفتمانی و راهبردی و نه حزبی. آن را به یک حزب تقلیل ندهیم.»
کیهان نیز واکنش تندی به این بیانیه داشت و نوشت که بن‌بست‌سازان مدعی راهگشایی شدند. در این یادداشت آمده است: «به گیرنده‌هایتان دست نزنید! خود واقعیت خنده‌دار است. تاریخ دو بار تکرار یک بار تراژدی، یک بار کمدی! جریانی که کشور رابه این روز انداخته، می‌خواهد راهگشایی کند! اگر حافظه تاریخی نداشته باشیم، کمدی هم دوباره به تراژدی می‌انجامد. تراژدی دهه نود! اصولگرا و اصلاح‌طلب هم برایشان پایکوبی می‌کنند و تبریک می‌گویند.»
نتیجه تصمیم اردوگاه‌ها
با توجه به اخبار، شرکت قطعی جبهه اصلاحات در این انتخابات پس از بررسی صلاحیت‌ها در شورای نگهبان مشخص می‌شود. با توجه به راهبرد انتخاباتی جبهه اصلاحات، در صورتی که چهره میانه‌ای مثل لاریجانی نیز تائید صلاحیت شود (بر خلاف انتخابات ۱۴۰۰) تحت حمایت آنان قرار نمی‌گیرد. اما این به معنای عدم شرکت اصلاح‌طلبان در انتخابات نیست. چرا که در حال حاضر ممکن است نامزد‌های منفرد اصلاح‌طلب به شرط عبور از صافی شورای نگهبان، در رقابت باقی بمانند. حضور اصولگرایان نیز بدیهی است چرا که عمده داوطلبان متعلق به آنها هستند و چهره‌های شاخص زیادی از دو سر طیف آنان در این انتخابات حضور دارند. نکته مهم این است که آنها به اجماع می‌رسند یا پرتعداد در رقابت حاضر خواهند شد. چرا که رقابت درون‌تشکیلاتی زیادی با یکدیگر دارند و ممکن است که سال ۱۳۹۲ را تکرار کنند.
